Vịnh Hạ Long: Chỉ còn lại những làng chài vô hồn

>> Du khách ra vịnh Hạ Long như "mất tích" vì không có sóng điện thoại >> Giảm thiểu rác thải nhựa để phát triển du lịch Xanh >> WWF và những chiến dịch truyền thông giảm nhựa trong du lịch >> Hoạt động du lịch cộng đồng góp phần bảo vệ san hô Hòn Yến >> Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục lên tiếng vụ san lấp vùng đệm vịnh Hạ Long

 Xác còn, hồn mất

Việc đưa khoảng 300 hộ ở 7 làng chài nằm trong vùng lõi của vịnh Hạ Long lên khu tái định cư khang trang, sạch sẽ ở phường Hà Phong, TP.Hạ Long trong năm 2014 được coi là một thành công lớn của tỉnh Quảng Ninh. Giờ đây, ở một số làng chài, trong đó có Vung Viêng, Cửa Vạn, chỉ còn để lại mỗi nơi vài chục nóc nhà nhưng không ai được phép ở. Một số dân các làng chài cũ hiện đang làm nghề chèo đò đưa khách du ngoạn nhưng sáng từ đất liền ra, tối phải về bờ ngủ. Vì thế, đến thăm làng chài nhưng du khách không được gặp và trò chuyện cùng dân làng chài như trước đây, mà chỉ lượn lờ bên ngoài và tìm hiểu về làng chài qua lời của… hướng dẫn viên. Làng không người, nhà khóa cửa - nói như một doanh nghiệp làm lữ hành - chẳng khác gì làng hoang.

Chị Hoàng Bích Nguyệt - Phó TGĐ Cty du thuyền Đông Dương - cho biết, nhiều du khách quốc tế rất bức xúc khi làng chài không còn như trong quảng cáo. “Họ nói rằng, một nét đặc sắc của vịnh Hạ Long chính là các làng chài và muốn đến để tìm hiểu, trải nghiệm văn hóa làng chài. Chúng tôi phải giải thích với khách, rằng việc đưa dân lên bờ là chủ trương của chính quyền mong muốn ngư dân có cuộc sống tốt đẹp hơn” - chị Nguyệt nói. Tuy vậy, một số Cty du lịch, hướng dẫn viên (HDV) vẫn giữ nguyên lời giới thiệu với khách thăm các làng chài, rằng được gặp gỡ, giao lưu, tìm hiểu đời sống thực của ngư dân.

Sáng 5.2, vợ chồng ông bà Terry và Mel (quốc tịch Mỹ) cùng đoàn du khách quốc tế đang tham quan làng chài Vung Viêng. “Thông tin về làng chài du khách được chủ yếu qua HDV, chứ chưa được gặp người làng. Chúng tôi hy vọng chiều tối nay sẽ gặp họ, nhưng có vẻ không chắc chắn lắm” - ông Terry cho biết. Khi được chúng tôi giải thích rằng, các gia đình ngư dân được định cư ổn định trên bờ và sau mỗi chuyến đi biển, họ sẽ về thẳng nhà trên đất liền, bà Mel tròn xoe mắt: “Sao HDV nói rằng, ngư dân ra khơi đánh cá rất sớm và phải tối mịt mới về. Nếu muốn gặp họ thì phải đợi lúc đó”. Người HDV rất bực bội khi biết cuộc trò chuyện trên, và lớn tiếng mắng chúng tôi, rằng “nói như thế khác nào bóc mẽ nhau”.

Theo một ngư dân chèo đò du lịch, một số HDV còn hào hứng giới thiệu với du khách về các lớp học trên biển, dù lớp đã chuyển lên bờ từ lâu. “Khi khách hỏi học sinh đâu thì HDV nói hôm nay lớp nghỉ học. Một số khách cứ thắc mắc, sao giữa tuần lớp lại nghỉ học?” - ngư dân này kể. Một lãnh đạo ngành du lịch thừa nhận có việc các Cty, HDV dùng “chiêu” trên, và đã yêu cầu họ phải trung thực với du khách.

Giữ lấy  “làng chài toàn cầu”

Du lịch cộng đồng, ở bất kỳ đâu, cũng phải gắn với đời sống hằng ngày của chủ thể, mà ở đây là cuộc sống ngư dân quần cư đủ các thế hệ trong một làng, từ đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, bữa cơm đến các lễ hội, phong tục. Vung Viêng hay Cửa Vạn đã trở thành những “làng chài toàn cầu”, thuộc diện đẹp nhất hành tinh một phần bởi những lý do đó. Nếu như năm 2008, chỉ có 6.700 khách đến thăm các làng chài trên vịnh Hạ Long thì năm 2010 lên tới 36.500 khách và năm 2014 lên tới 100.000 khách, chủ yếu là khách quốc tế, cho thấy sức hấp dẫn của các làng chài trên vịnh.

Khó có thể khôi phục hoàn toàn những nét đẹp của các làng chài, nhưng khôi phục một phần là hoàn toàn nằm trong tầm tay. Thực tế, tỉnh Quảng Ninh, khi quyết tâm đưa dân lên bờ đã có chủ trương tiếp tục phát triển du lịch gắn với cộng đồng làng chài, bởi đây được coi là một trong những sản phẩm du lịch độc đáo nhất của thế giới. Tuy nhiên, vấn đề là ai, cơ quan nào đủ quyết tâm và sáng tạo, dù có khá nhiều cơ quan, đơn vị liên quan đến du lịch? Ông Tăng Văn Phiến - Chủ nhiệm HTX Du lịch Vạn chài Hạ Long cho biết, trong đề án gửi các cơ quan chức năng, HTX và các đối tác liên quan sẽ giúp dân làng chài mở lại nghề nuôi trồng thủy sản quy mô nhỏ và bền vững. “Mỗi làng chỉ để khoảng 20 nóc nhà, với 2-3 ngư dân trẻ/nhà vừa chèo đò đưa khách đi thăm, vừa nuôi thủy sản - như một sinh kế, đồng thời là điểm tham quan của du khách. Sau giờ hành chính, các gia đình phải vào bờ, cùng lắm chỉ để lại một người trông coi”.

Song theo bà Phạm Thùy Dương - Trưởng BQL vịnh Hạ Long - ban cũng đang phối hợp với các đơn vị liên quan tính toán đến vấn đề này nhưng phải rất... thận trọng.