Hồ Con Rùa và vận số của “thầy bói”... quốc gia

>> Công nhận 156 Cây di sản Việt Nam tại Vườn Quốc gia Bái Tử Long >> Thống nhất tên gọi Bộ Nông nghiệp và Môi trường sau hợp nhất hai bộ >> Đổi mới nội dung và phương thức hoạt động là giải pháp quan trọng nâng cao chất lượng tổ chức hội đáp ứng yêu cầu quản lý mới >> Đổi nhựa lấy quà, và sau đó? >> Bộ Tài nguyên và Môi trường hoãn thi tuyển công chức

Nằm ở trung tâm TP HCM, Hồ Con Rùa mang nét kiến trúc độc đáo và ẩn chứa trong mình nhiều câu chuyện có thật xen lẫn những chi tiết hư cấu đã trở thành tâm điểm thu hút sự tò mò của nhiều du khách quốc tế. Nó nổi tiếng đến nỗi, vào ngày Cá Tháng Tư năm 1998, một tạp chí Anh quốc đã loan báo một bản tin ngắn: “Chính phủ Mỹ quyết định mua toàn bộ công trình kiến trúc Hồ Con Rùa đem về tòa Bạch Ốc. Quân đội Mỹ phải điều 4 máy bay trực thăng treo cáp 4 hướng để đưa Hồ Con Rùa vượt nửa vòng trái đất đem về Mỹ”. Dù chỉ là dòng tin Cá Tháng Tư mua vui cho độc giả nhưng điều đó chứng tỏ Hồ Con Rùa đã được nhiều người biết danh tiếng.

Hồ Con Rùa nằm tại giao lộ ngã 4 đường Võ Văn Tần, đường Trần Cao Vân và 2 nhánh đường Phạm Ngọc Thạch ở trung tâm quận I, TP HCM. Do nằm giữa 4 ngã đường nên ngoài chức năng tạo cảnh quan kiến trúc đô thị, tạo không gian thoáng đãng, Hồ Con Rùa còn kiêm thêm chức năng phân luồng giao thông như một vòng xoay điều tiết lưu lượng xe.

 
Sơ đồ Thành Quy và cổng Khảm Khuyết - Ảnh: Tư liệu

 
Điều thú vị là, từ thuở mở cõi phương Nam, khi xây dựng thành Bát Quái vào năm 1790 để trấn thủ hướng Tây Nam, chúa Nguyễn đã chọn vị trí của Hồ Con Rùa ngày nay làm cổng Khảm Khuyết của thành Bát Quái. Thành Bát Quái (tên gọi dân gian là thành Quy) được xây theo hình bát quái đồ có 8 cổng: Càn, khảm, cấn, chấn, tốn, ly, khôn, đoài.

Theo các nhà phong thủy học, từ thuở hoang sơ rừng rú ấy, chúa Nguyễn đã nhìn thấy địa thế chiến lược quan trọng của cổng Khảm. Từ cổng Khảm, lính canh có thể quan sát toàn bộ mạn bắc của Gia Định. Đến thời Vua Minh Mạng, cổng thành Khảm được đổi tên thành Vọng Khuyết.

Sau vụ án oan của Lê Văn Duyệt, vào ngày 5.7.1833, Lê Văn Khôi cùng 27 thuộc hạ chiếm thành Bát Quái, giết những viên quan sàm tấu, trả thù cho cha nuôi. Đêm đó, Lê Văn Khôi cùng thuộc hạ dùng đầu lâu kẻ thù lập đàn tế cha tại cổng Vọng Khuyết. Cuộc khởi nghĩa của Lê Văn Khôi bị dập tắt 2 năm sau.

Khi triệt hạ xong Lê Văn Khôi, vào năm 1837, Minh Mạng cho phá bỏ thành Bát Quái, xây một thành nhỏ hơn mang tên thành Phụng. Vọng Khuyết trở thành một trạm gác tiền tiêu ở ngoài vòng thành Phụng, được người dân gọi là trạm Vọng Khuyết.

Giữa thế kỷ XIX, sau khi đánh chiếm Việt Nam, Pháp xây dựng đô thị Gia Định đồng thời nâng cấp một số tuyến đường, trong đó có con đường đi ngang trạm Vọng Khuyết được đặt tên là đường số 16. Vào ngày 1/2/1865, Thống đốc Nam Kỳ Grandière đã đặt tên con đường số 16 là đường Catinat. Khi đô thị bắt đầu hình thành, nhu cầu về nước sinh hoạt đã khiến chính quyền thực dân chú ý đến vị trí gò cao nơi trạm Vọng Khuyết. Năm 1878, một tháp trữ nước được xây tại vị trí trạm Vọng Khuyết gọi là Place de Château d'Eau.

Đến năm 1921, dân số Sài Gòn tăng cao, nhu cầu giao thông cũng tăng theo, thực dân Pháp phá bỏ tháp nước để mở rộng đường. Con đường mới có tên là Garcerie. Và vị trí tháp nước trở thành giao lộ 4 ngã. Ở giữa vòng xoay, họ cho xây một tượng đài ba binh sĩ bằng đồng và hồ nước nhỏ để kỷ niệm 6 vạn binh sĩ thuộc khối quân sự Pháp chết trong Thế chiến I. Người Việt gọi tượng đài ấy bằng cái tên khinh miệt là "tượng ba hình". Vị trí tượng đài được gọi là Quảng trường Maréchal Joffre - Tên một thống chế Pháp từng cầm quân xâm lược nước ta.

Năm 1956, Ngô Đình Diệm ra lệnh đập bỏ tượng đài, chừa lại hồ nước. Vị trí này được đổi tên thành Công trường Chiến sĩ trận vong, sau đổi thành Công trường Chiến sĩ Tự do.

 Tượng Ba Hình - Tượng đài Chiến sĩ Trận vọng do Pháp xây dựng - Ảnh: Tư liệu
 

Năm 1965, sau khi được Mỹ cất nhắc lên làm Tổng thống Đệ nhị Việt Nam Cộng hòa, Nguyễn Văn Thiệu nghe lời xúi của thầy bói Huỳnh Liên bắt đầu xây dựng tượng đài Chiến sĩ Tự do. Để tìm bản thiết kế đẹp nhất, Nguyễn Văn Thiệu chi ngân sách tổ chức một cuộc thi thiết kế. Và bản vẽ của kiến trúc sư Nguyễn Kỳ đoạt giải nhất được chọn xây dựng. Theo mẫu này, tượng đài chỉ có một cột cao. Trên đỉnh cột là hình hoa xòe nở. Dưới chân cột là đường viền trồng cỏ.

Đến năm 1967, công trình kiến trúc này chịu thêm một lần chỉnh trang, cũng do "thầy bói quốc gia" Huỳnh Liên xúi giục.

Năm 1970, thầy bói Huỳnh Liên còn "xúi" Nguyễn Văn Thiệu tái thiết thêm vài lần nữa để "trấn mạch, yểm cung mạng nhằm được làm vua vĩnh viễn". Việc thay đổi đã biến tượng đài Chiến sĩ Tự do không còn nguyên mẫu ban đầu của kiến trúc sư Nguyễn Kỳ.

Theo mẫu vẽ “bằng mồm” của Huỳnh Liên, tượng đài có thêm 5 cột bê tông để chống đỡ cho đóa hoa xòe. Dưới chân cột là ao nước có đường kính 99,99m (chứ không tròn 100m như nhiều người vẫn nghĩ). Trên mặt ao nước có 4 đường đi hình bán nguyệt nối bờ mép ao, lơ lửng trên mặt nước hồ giao nhau tại trung tâm.

Điểm nhấn đặc biệt của Công trường Chiến sĩ Tự do là tượng 1 con rùa to đúc bằng đồng đang gồng mình đỡ một tấm bia thạch anh ghi danh sách một loạt các nước. Sau khi hoàn tất, công trình này được đổi thành tên hành chính là Công trường Quốc tế nhưng người dân vẫn thích gọi là Hồ Con Rùa. Năm 1976, tượng con rùa đội bia bị phá bỏ.

Suốt gần nửa thế kỷ qua, nhiều người vẫn không hiểu ý nghĩa của con số 99,99m lối đi trên mặt hồ và 5 cột chống đỡ của Hồ Con Rùa. Bí ẩn của những chi tiết đó hoàn toàn không có trong bất kỳ tài liệu nào trong dinh Tổng thống Việt Nam Cộng hòa cũng như tàng thư quốc gia. Nó không là bí ẩn tuyệt mật của chính quyền Việt Nam Cộng hòa nhưng lại là tư liệu cá nhân tuyệt đối bí mật của Nguyễn Văn Thiệu.

Với Nguyễn Văn Thiệu, những bí ẩn đó mang ý nghĩa sống còn, chỉ có thầy bói Huỳnh Liên biết. Để giữ bí mật, Huỳnh Liên đã phải tuyên thệ "sống để dạ, chết mang theo" với Nguyễn Văn Thiệu.