”Thành phố vàng ròng” trong rừng già Amazon

Truyền thuyết kể lại rằng, ẩn khuất đâu đó trong khu rừng già Amazon của Nam Mỹ tồn tại một thành phố cổ xưa bằng vàng có tên El Dorado.

Vàng nhiều đến nỗi đường sá, nhà cửa đều lấp lánh sắc vàng của thứ kim loại đắt giá. Vàng nhiều đến nỗi người dân sống trong đó không còn xem nó là kim loại quý hiếm nữa.

Nhưng cư dân nơi đây biết thế giới bên ngoài vẫn thường xuyên rình rập, nhòm ngó đến số kim loại "bình thường" này. Bởi vậy, họ đã nhờ cánh rừng che giấu thành phố để không một ai có thể tìm ra cánh cửa dẫn vào kho báu hoặc một khi đã vào thì không thể trở về.

Dựa vào lời kể được truyền lại, người Tây Ban Nha đã tái hiện lại khung cảnh của thành phố để có câu trả lời cho những thắc mắc về sự tồn tại của thành phố vàng. Theo đó, thành phố cổ nằm trên đỉnh một ngọn núi, bên bờ một hồ nước mặn rộng lớn, chứa đầy vàng và của cải.

Hình ảnh thành phố vàng El Dorado được dựng theo truyền thuyết

Để vào được thành phố, người ta phải đi qua nhiều cây cầu đá, một bức tượng, nhiều con đường rộng lớn và một ngôi đền với những chữ viết tượng hình khó hiểu. Khi đặt chân đến Qorikancha (vành đai vàng), người ta sẽ nhận ra đây chính là thành phố thiên đường El Dorado. Vành đai vàng là khối kiến trúc xây bằng đá xám được chạm trổ khá cầu kỳ và được bọc bạc hầu hết ở phía ngoài mà không cần phải nhờ tới vôi vữa.

Ở giữa khối kiến trúc là một dải vàng chạy quanh. Phía trong là một cánh đồng ngô lấp lánh những bông vàng được dùng ở những lễ hội văn hóa của thành phố. Chính giữa là bức tượng thần Mặt trời Inti bằng vàng ròng. Bức tượng mặc một chiếc áo len thêu bằng vàng, trên trán tượng quấn một dải băng vàng và đi đôi dép cũng bằng vàng.

Hàng năm, một lượng vàng khổng lồ được chở tới thủ phủ Cuzco của người Inca cho các vị vua. Ở Thủ đô Manoa của vương quốc Eldorado này, toàn bộ cung điện của nhà vua được dát vàng. Không chỉ vậy, cứ mỗi buổi sáng, nhà vua đều rửa mặt bằng vàng, đến tối trước khi đi ngủ, ông lại dát vàng lên người.

Chỉ có các nhà vua, thầy tu và một vài nhà quí tộc được phép sử dụng các trang sức bằng vàng bởi theo quan niệm của người Inca, chỉ những người có quyền thế mới có thể liên lạc được với thần Inti, thần của các vị thần. Có tin đồn về truyền thuyết như sau: Thành phố vàng là xứ sở có rất nhiều vàng, người dân nơi đây còn dát vàng lên người tạo độ long lanh trên cơ thể như một cách làm đẹp "thời thượng".

Chính những câu chuyện hấp dẫn xoay quanh thành phố vàng bí ẩn đã thôi thúc các đoàn thám hiểm người Tây Ban Nha và người Anh mạo hiểm cả tính mạng, quyết tìm ra manh mối của thành phố lấp lánh ánh vàng dù chỉ là một di tích nhỏ còn sót lại.

Sự thật bất ngờ

Người dân Nam Mỹ chưa từng coi El Dorado là một địa điểm hay thành phố được miêu tả trong truyền thuyết. Thực tế, khi hỏi về El Dorado, họ sẽ kể ngay về một nhà lãnh đạo giàu có với thói quen kỳ dị.

Vị lãnh đạo này có thói quen phủ vàng khắp cơ thể từ đầu tới chân để thể hiện vị thế của mình. Các nhà khoa học kết hợp tư liệu lịch sử lâu đời, các nghiên cứu khảo cổ mới cùng lời kể của dân Nam Mỹ, họ nhận ra thành phố vàng El Dorado thực sự là tên một nghi lễ được thực hiện bởi người Muisca, vốn sống ở miền Trung Colombia từ năm 800 cho đến ngày nay.

Nhiều sử gia Tây Ban Nha đã đến lục địa xa lạ này để ghi chép lại làm tư liệu chứng minh thành phố vàng có thật nhưng không như truyền thuyết. Trong nghi lễ vàng, một lãnh đạo của cộng đồng người Muisca sẽ chèo thuyền trên hồ nước linh thiêng.

El Dorado vốn là tên vị lãnh đạo thích dát vàng lên người

Bốn thầy tế có địa vị cao nhất trong trang phục gắn lông chim, đội vương miện vàng, người đeo đầy trang sức sẽ đứng xung quanh lãnh đạo này. Còn vị lãnh đạo trong tình trạng khỏa thân, người phủ đầy bụi vàng sẽ tiến hành nghi lễ hiến tế vàng bạc châu báu cho các vị thần bằng cách ném chúng xuống hồ.

Trên bờ hồ, người dân đứng theo dõi buổi lễ, chơi nhạc cụ và đốt lửa nghi ngút để cầu cho nghi lễ được diễn ra tốt đẹp. Khi thuyền trôi đến giữa hồ, thầy tế sẽ phất một lá cờ yêu cầu đám đông im lặng. Thời điểm này là lúc đám đông thể hiện sự trung thành với lãnh đạo bằng cách hô vang sự ủng hộ từ trên bờ hồ.

Với người Muisca, vàng hay cụ thể hơn là hợp chất vàng, bạc và đồng đều được gọi là tumbaga. Những kim loại này được đánh giá cao không phải vì giá trị về mặt vật chất mà là phương diện tinh thần. Chúng được coi là công cụ kết nối với các vị thần, mang đến sự cân bằng, hòa hợp trong xã hội Muisca.

Enrique Gonzalez, hậu duệ của người Muisca giải thích: "Với người Muisca chúng tôi, vàng không quý giá vì giá trị của nó, nó không đại diện cho sự giàu có như mọi người vẫn thường hiểu lầm.

Vàng thực sự chỉ là một lễ vật, giúp chúng tôi kết nối với thần linh của vùng đất hiểm trở này". Những nghiên cứu gần đây của Maria Alicia Uribe Villegas thuộc Viện Khảo cổ UCL cũng phần nào chứng minh được điều đó.

Người Muisca tạo ra vật phẩm bằng vàng để làm đồ hiến tế cho các vị thần, nhằm cầu mong họ tạo ra sự cân bằng trong vũ trụ và đảm bảo sự ổn định với môi trường. Cũng theo nhà khảo cổ Roberto Lleras Perez, một chuyên gia về vàng và hệ thống tín ngưỡng của người Muisca, sự chế tác và sử dụng vàng của người Muisca là rất khác biệt ở Nam Mỹ.

"Theo tôi biết, cho đến nay chưa có xã hội nào dùng đến 50% lượng vàng sản xuất được để dùng làm đồ hiến tế. Tôi nghĩ điều đó thật đặc biệt", ông Perez nói.

Vì tất cả đồ bằng vàng trong mỗi lần hiến tế có những đặc điểm hóa chất giống nhau và nét riêng biệt, điều đó cho thấy những đồ vật này được làm riêng cho một đợt hiến tế và chỉ tồi tại trong vài giờ hoặc vài ngày trước khi bị vứt đi.

Đặc biệt, hình vẽ một chiếc bè vàng đúng như miêu tả trong sách của nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Juan Rodriguez Freyle, được ba người dân tìm thấy trong một hang động nhỏ ở phía Nam Bogota năm 1969.

Hình vẽ cho thấy một người đàn ông phủ vàng đang đi đến một hồ thiêng. Điều đó càng khẳng định câu chuyện thực về El Dorado. Việc El Dorado bị biến thành một thành phố vàng huyền thoại cho thấy sự thèm khát nguồn kim loại quý giá của những kẻ chinh phục đến từ châu Âu.

Họ biết rất ít về giá trị thực sự của xã hội Muisca. Tâm trí của người châu Âu chỉ đơn giản là cảm thấy choáng ngợp trước cảnh tượng rất nhiều vàng được ném xuống nước hồ và được chôn trong những địa điểm linh thiêng ở Colombia.

Các cuộc đi săn thành phố vàng trong vô vọng vẫn tồn tại đến ngày nay dù rằng sự thật về thành phố đã được tiết lộ. Các nhà khảo cổ trên thế giới vẫn tiếp tục đấu tranh để ngăn chặn nạn cướp phá đang ngày một tăng lên.

Giống những kẻ chinh phạt châu Âu trong thế kỷ 16, bản sao của họ lại tiếp tục cướp phá quá khứ của Nam Mỹ và lấy đi những câu chuyện tuyệt vời đằng sau món đồ bằng vàng của người Muisca.