(Tin Môi Trường) - Trữ lượng chưa được thăm dò chính xác, điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng còn nhiều hạn chế nhưng hiện có đến 7 đơn vị được cấp phép khai thác khoáng sản titan-zircon tại huyện Hàm Thuận Nam với diện tích hơn 2.542ha.
Bụi phủ mù mịt trên những tuyến đường xe chở Titan đi ngang qua.
Ngổn ngang những nỗi lo
Theo thông tin từ UBND tỉnh Bình Thuận, trên địa bàn tỉnh đang có 7 dự án khai thác
titan được bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép với diện tích hơn 2.542ha. Hầu hết các dự án nằm trong quy hoạch tập trung tại xã Thuận Quý (huyện Hàm Thuận Nam).
Tuy nhiên, điều lạ lùng là các dự án khai thác
titan đều được quy hoạch dọc ven biển, nơi có địa hình tương đối cao. Dưới chân các mỏ
titan là đường dân sinh và khu dân cư. Các chuyên gia cho biết, với địa hình này, quá trình khai thác luôn tiềm ẩn nguy cơ rất cao về sự cố môi trường.
Mặt khác, các đơn vị tham gia khai thác
titan mặc dù được cấp phép nhưng tiềm lực và năng lực khai thác lại có phần hạn chế. Cho đến thời điểm hiện tại, gần như tất cả các dự án được cấp phép đều bị buộc tạm ngừng do không đủ điều kiện khai thác.
Theo phản ánh của người dân, mặc dù bị chính quyền tỉnh Bình Thuận “tuýt còi”, tước quyền khai thác, các doanh nghiệp trên vẫn lén lút đưa thiết bị máy móc và công nhân vào các mỏ
titan để làm chui.
Theo ghi nhận của PV, tại địa bàn xã Thuận Quý (huyện Hàm Thuận Nam), các quả đồi bị cày xới nham nhở, hàng loạt hồ chứa nhân tạo được hình thành trong quá trình khai thác titan. Phía ngoài được bao bọc bởi một lớp cát mỏng, bên trong là hàng ngàn mét khối bùn đỏ, nước đãi titan...
Người dân trong vùng quen gọi các hồ chứa này là siêu “hố bom”. Bởi lẽ, hầu hết chúng đều nằm trên các quảđồi cao, dưới chân là khu dân cư. Mưa xuống là người dân lại thấp thỏm đứng ngồi không yên vì nguy cơ vỡ hồ chứa có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Trao đổi với PV, ông Nguyễn Văn Chiến (56 tuổi, trú huyện Hàm Thuận Nam) cho biết: “Mới đầu, khi nghe thông tin về việc triển khai các dự án khai thác
titan tại Hàm Thuận Nam ai cũng phấn khởi. Bởi, người ta “vẽ” ra viễn cảnh xán lạn, thay đổi bộ mặt của địa phương. Nhưng các dự án triển khai được vài năm thì ai cũng “méo mặt” vì hệ lụy khôn lường từ việc khai thác
titan gây ra.
Cụ thể, các mỏ khai thác nằm ngay sát vách khu dân cư, tiếng ồn từ các phương tiện, trang thiết bị khai thác khiến chúng tôi inh tai, nhức óc”.
“Đường sá thì phủ ngập bùn đất, bụi mù mịt, xuống cấp vì việc vận chuyển titan. Chỉ sau một thời gian ngắn, cảnh quan môi trường biến đổi chóng mặt, mặt đất bị cày xới, các hồ chứa nước đãi
titan khổng lồ, chứa đầy bùn đỏ và quặng
titan dần hình thành trên đỉnh các quả đồi.
Mỗi khi trời mưa, chúng tôi lại nơm nớp lo sợ vỡ hồ chứa. Nhà cửa chúng tôi nằm ngay dưới chân các hồ chứa khổng lồ trên. Vỡ hồ là chết chắc”, ông Chiến cho biết thêm.
Nguy cơ trên đã trở thành sự thật khi giữa năm 2016, một hồ chứa nước đãi
titan trên địa bàn xã Thuận Quý bất ngờ bị vỡ. Hàng ngàn mét khối nước, bùn đỏ từ trên cao đổ xuống xé toạc đồi cát, cuốn theo đất, bùn đỏ tràn ngập khu vực rộng hàng ha, đổ ra biển. Hơn 200m đường dân sinh bị cô lập do bùn vùi lấp.
“Chỉ sau một đêm, khắp nơi đâu đâu cũng toàn bùn đỏ, tài sản, vật dụng đều bị cuốn trôi theo dòng “lũ bùn”. Phải mất cả tuần lễ chúng tôi mới cơ bản dọn dẹp xong. Sau sự cố, phía doanh nghiệp cũng có hứa hẹn bồi thường. Tuy nhiên, “cơn lũ” trên chủ yếu là nước đãi trong quá trình khai thác titan, chứa đầy quặng kim loại. Nó tràn xuống, thấm sâu xuống lòng đất. Hậu quả môi trường về lâu dài là không thể nói trước được”, ông Chiến bày tỏ thêm.
Hồ chứa nước đãi Titan có nguy cơ vỡ bất cứ lúc nào.
Không chỉ là quả bom “hẹn giờ” treo lơ lửng trên đầu người dân, cuộc sống của các hộ dân sống gần khu mỏ
titan cũng thực sự bịđảo lộn, bị cuốn theo “vòng xoáy” mang tên titan.
Bà Trần Thị Năm (trú xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam) bức xúc: “Máy móc hoạt động ầm ầm suốt ngày đêm, nhà tôi chỉ cách mỏ khai thác chưa tới 800m nên ngồi trong nhà mà cứ như ngồi trên máy rung. Các chú thấy đấy, tường nhà đều bị nứt nẻ... chạy thành từng đường “lượn sóng”. Nếu hoạt động khai thác cứ rầm rộ diễn ra thì nhà chúng tôi không biết lúc nào sập. Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị lên các cấp chính quyền”.
Ngưng trệ các dự án du lịch
Trước khi được đưa vào quy hoạch vùng trọng điểm khai thác titan, khu vực này là vùng đệm được rất nhiều nhà đầu tư nhắm đến để phát triển du lịch. Thực tế, rất nhiều người đã đổ không ít tiền bạc để đầu tư xây dựng các khu resort, nghỉ dưỡng tại đây.
Bà Trần Thị Nam, chủ khu resort Hiếu Nam cho biết: “Vào tháng 6/2016, sự cố vỡ hồ chứa nước đãi
titan của công ty Tân Quang Cường khiến khoảng 3.000m³ bùn đỏ, nước thải quặng chảy tràn qua khu resort của chúng tôi gây ảnh hưởng nặng nề. Hầu hết đồ đạc, vật dụng trong
khu du lịch đều bị cuốn trôi. Ao nuôi cá, vườn hoa lan mới đầu tư xây dựng trị giá hàng trăm triệu đồng cũng bị vùi lấp không thương tiếc. Sau sự cố trên, chúng tôi cũng không dám đầu tư nữa”.
Cùng chung cảnh ngộ với bà Nam, ông Nguyễn Văn Đức (51 tuổi, trú xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam) bày tỏ: “Gia đình bỏ tiền đầu tư làm vườn với diện tích hơn 8.000m² nhưng sau sự cố vỡ hồ chứa thì hoàn toàn mất trắng, giờ cũng chẳng còn tâm trí làm tiếp nữa”.
Không chỉ ông Đức, bà Nam, rất nhiều nhà đầu tư có ý định, thậm chí đã bắt tay vào việc xây dựng các khu du lịch, nghỉ dưỡng tại khu vực này cũng trở nên ngao ngán. Nhiều nhà đầu tư đã dừng triển khai đầu tư từ khi các doanh nghiệp khai khoáng “nhảy vào” xin được giấy phép khai thác
titan từ bộ Tài nguyên và Môi trường.
Liên quan đến vấn đề khai thác, sử dụng khoáng sản titan-zircon ở Bình Thuận, một số nhà khoa học đã chỉ ra hàng loạt bất cập. Theo đó, nhiều chuyên gia cho rằng, con số chính xác trữ lượng
titan trên địa bàn Hàm Thuận Nam thực tế là “ảo”. Việc đánh giá trữ lượng, nhận định về “sức mạnh kinh tế” do
titan mang lại đang có sự chênh lệch khá lớn so với thực tế.
Chính UBND tỉnh Bình Thuận cũng thừa nhận việc lập quy hoạch khai thác
titan nằm dọc ven biển, nơi có địa hình cao là không an toàn, rất dễ xảy ra sự cố môi trường.
Hiệu quả chưa cao
Ông Nguyễn Văn Quang, Phó Giám đốc sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Thuận cho biết, trên địa bàn tỉnh hiện có 15 điểm mỏ quặng titan chủ yếu tập trung tại các huyện Bắc Bình, Hàm Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam, Hàm Tân và Tuy Phong. Tuy nhiên, việc quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản, sa khoáng titan còn nhiều bất cập, chưa đem lại hiệu quả cao.
Đến nay, bộ Tài nguyên và Môi trường đã cấp 8 giấy phép khai thác trên địa bàn tỉnh với tổng diện tích 2.542ha, tổng trữ lượng 7,5 triệu tấn. Trong đó, 1 giấy phép đã hết hạn, 2 giấy phép chưa đầu tư xây dựng cơ bản mỏ, các giấy phép còn lại có triển khai nhưng hiện tạm dừng khai thác để hoàn tất thủ tục theo quy định.