Bí ẩn thuốc quý của Vua Voi Ama Kông

Ama Kông bày cho Khăm Phết Lào (trái) và cháu nội cách đào củ Tơm Trơng.

Trong các loại dược thảo được thống kê và lựa chọn nghiên cứu sâu tại Đăk Lăk, giá trị đặc biệt nhất thuộc về một loài dây leo có tên in trên nhãn hiệu bài thuốc cường dương của Ama Kông.

Một mẫu nghiên cứu gây kinh ngạc 

Một trong những nguồn lợi mà danh hiệu Khun Ju Nốp/ Vua (săn) Voi đem lại cho Ama Kông và bố vợ ông Y Thu Knul, là kinh nghiệm về các loài cây thuốc quý trong rừng mà tất cả Gru ( thợ săn voi giỏi) thần phục dâng hiến. Ai không tin, được gặp Ama Kông và nghe ông kể về vết sẹo sâu hoắm chạy quanh khớp hông bên đùi phải, lập tức tan biến mọi nghi ngờ.

Cách đây hơn 60 năm, trong một cuộc săn voi bạt rừng lở núi, Ama Kông bị dây rừng đập văng khỏi lưng voi. Từ trên cao rơi xuyên phần xương hông phải vào một gốc le vạt nhọn, Ama Kông trọng thương thập tử nhất sinh. Cả đoàn bỏ dở cuộc săn, tìm lá thuốc cầm máu, cáng Ama Kông về buôn.

Ròng rã mấy tháng trời trong uống ngoài xoa chỉ bằng các cây thuốc sắc ngâm vò đắp đào hái từ rừng già Yok Đôn mà vết thương kinh khủng dần liền da, kỳ diệu nhất là không để lại di chứng gì. Ama Kông hồi phục, lại đi rừng săn voi, yêu đương, gieo giống thêm gần hai chục đứa con với vài bà vợ và nhân tình nữa, khỏe mạnh cho tới bây giờ.

Những bài thuốc đặc hiệu của Ama Kông khi trở thành hàng hóa với sự cổ vũ và tạo điều kiện của Ban Giám đốc Vườn Quốc gia Yok Đôn đã nhanh chóng nổi tiếng, hấp dẫn đối với cả dân chúng lẫn du khách gần xa.

Nhận định đây là vốn quý cần được kế thừa và phát huy, năm 2002, lãnh đạo tỉnh Đăk Lăk đã mời trường Đại học Y khoa Huế tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu, sưu tầm, định danh, xác định thành phần hóa học và tính chất sinh học một số cây thuốc của dân tộc bản địa Đăk Lăk”.

Trong công trình được 27 nhà khoa học của Huế và Đăk Lăk cùng đứng tên nghiên cứu kéo dài hơn 5 năm, trên tổng số 636 loài dược liệu bản địa được thống kê, mẫu thuốc của Ama Kông là cây Tơmtrơng Atao Nenso được chú ý đặc biệt, phân tích sâu và giành nhiều trang đánh giá mô tả.

Kết quả nghiên cứu cho thấy Tơmtrơng Atao Nenso chứa đến 15 thành phần và nguyên tố vi lượng quý giá như Li, Mg, Al, K, Ca, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, As, Ce, No.

Trong đó tỉ lệ magie cần thiết cho quá trình đường phân, kẽm giúp tăng sinh lực trong quan hệ tình dục, Selen bảo vệ tế bào, lithi cân bằng tâm lý v.v... cùng  các chất taxifolin, flavonoid và phytosterol với hàm lượng cao có tác dụng quan trọng chống oxy hóa, chống loét, chống nấm, chống xơ vữa động mạch, làm bất hoạt những chất độc tế bào, điều hòa miễn dịch, kháng ung thư, giảm cholesteron máu, cải thiện lưu thông tuần hoàn và mạch vành tim, gan...

Một công trình nghiên cứu khác sau đó về Tơmtrơng Atao Nenso tiến hành tại Đại học Dược TP Hồ Chí Minh cũng cho ra kết quả tương tự.

Điều đáng chú ý là Ama Kông có hàng trăm bài thuốc quý khác nhau. Riêng bài thuốc tăng cường sinh lực, bổ thận tráng dương gồm 5 vị thì có tới 3 vị thuốc thuộc họ Tơmtrơng mà theo sự khẳng định của Vua Voi, về công dụng, loại Tơmtrơng Atao Nenso đã được 2 công trình nghiên cứu khoa học giải mã chỉ đáng “con cháu” so với 2 loài dược liệu bí ẩn còn lại là Tơmtrơng Sre và Tơmtrơng Dong Roeh.

Sau vụ kiện mệt mỏi với bác sĩ Hồ Việt Sang, người đã “dỗ” được Vua Voi cho cùng vào rừng hái thuốc một lần vào mùa hè 2005 rồi lấy mẫu Tơmtrơng Atao Nenso đưa vào công trình nghiên cứu và tuyên bố đã nắm trong tay bí quyết bào chế thuốc Ama Kông, Vua Voi đã thề sẽ không dại dột tiết lộ kho tàng bí mật gia truyền cho ai nữa, ngoài người thừa kế duy nhất!

Khăm Phết Lào - Gian nan vai thừa kế