Sẽ đóng cửa hoàn toàn các hoạt động du lịch trích hút mật gấu tại Hạ Long

Tóm tắt diễn biến của hoạt động  
 

DU LỊCH TRẠI GẤU BẤT HỢP PHÁP TẠI HẠ LONG  

Nhằm bảo vệ các loài gấu của Việt Nam khỏi nguy cơ bị tuyệt chủng và để giảm thiểu các hoạt động săn bắt, buôn bán gấu cho các trang trại nuôi nhốt gấu để lấy mật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã ban hành Quyết định số 02/2005/QĐ-BNN về việc đăng kí và gắn chíp điện tử để quản lý toàn bộ hơn 4.000 cá thể gấu nuôi nhốt trên địa bàn cả nước. Theo quy định tại Quyết định này, từ ngày 01/03/2005 trở đi tất cả các chủ hộ nuôi gấu không gắn chip điện tử hay không tiến hành đăng kí với cơ quan kiểm lâm sở tại đều bị xử lý theo quy định của pháp luật. Các quy định sau đó (Quyết định 47/2006/QĐ-BNN và Quyết định 95/2008/QĐ-BNN về ban hành Quy chế quản lý gấu nuôi) cũng dần thiết lập một cơ chế chặt chẽ để quản lý gấu nuôi nhốt, theo đó, mọi hành vi mua bán, vận chuyển gấu, sản phẩm, dẫn xuất từ gấu trái với quy định pháp luật đều bị nghiêm cấm và xử lý theo các quy định của pháp luật.

Tuy nhiên tháng 9/ 2007, Cục Kiểm lâm đã phối hợp với Cảnh sát Môi trường và các cơ quan có liên quan điều tra và phát hiện 281 cá thể gấu, trong đó có 80 cá thể gấu bất hợp pháp, đang được nuôi nhốt tại 6 trang trại gấu ở Hạ Long. Các trang trại này thường xuyên tổ chức đón khác du lịch Hàn Quốc và tại đây, khách du lịch được chứng kiến chích hút mật gấu, nếm rượu mật gấu, mua mật gấu mang về nước. Các hành vi này không những vi phạm nghiêm trọng luật pháp Việt Nam mà còn vi phạm Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật nguy cấp, quý hiếm (CITES).

Năm 2008 và 2009, ENV đã tiến hành ba cuộc điều tra, khảo sát bí mật tại một số trại gấu lớn ở Hạ Long và ghi nhận hơn 100 xe du lịch với gần 1.500 du khách Hàn Quốc đến thăm các trại gấu.

Các trang trại này bao gồm: Trại gấu Hạ Long Club, tổ 92, khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh; Trại gấu thuộc Công ty Trường Thịnh 1, tổ 3+92, khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh;Trại gấu Hồng Minh, Tổ 92, khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh; Trại gấu Plus 1 hoặc Trường Thịnh 2, thôn Minh Khai, xã Đại Yên, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh;Trại gấu Đất Việt, thôn Cầu Trắng, xã Đại Yên, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh;Trại gấu Hạ Long Nông Trang, tổ 5, Khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố  Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. (Tên trang trại chỉ mang tính chất tham khảo, bởi các trang trại này thường xuyên đổi tên.)

Đặc biệt ngày 30/05/2009, ENV tổ chức chuyến khảo sát thực tế một số trại gấu ở Hạ Long cùng Ông Nguyễn Đình Xuân, ĐBQH, Ủy viên Ủy ban KH, CN &MT Quốc hội, Cục Cảnh sát Môi trường và Đài Truyền hình Việt Nam. Nhóm khảo sát đã phát hiện và ghi nhận nhiều bằng chứng quan trọng chứng tỏ hoạt động khai thác mật gấu và các sản phẩm từ gấu trái phép để bán cho khách du lịch.

Ngày 02/10/2009, Lực lượng Cảnh sát Môi trường, Công an tỉnh Quảng Ninh đã đột nhập và bắt quả tang một số đối tượng tại trại gấu thuộc Công ty TNHH Việt Thái đang chích hút và bán mật gấu trái phép cho khách du lịch Hàn Quốc. Sau sự việc này, cơ quan chức năng đã tịch thu một cá thể gấu, đồng thời thực hiện xử phạt hành chính với công ty Việt Thái.

Nhưng dường như những hành động này không đủ mạnh để răn đe các chủ doanh nghiệp kinh doanh mật gấu và họ vẫn tiếp diễn hoạt động của mình một cách tinh vi hơn. Tháng 10/2010, đài KBS của Hàn Quốc đã phát một phóng sự có cảnh quay bí mật các khách du lịch Hàn Quốc đến thăm và xem chích hút mật gấu trực tiếp ở một trang trại tại Tp. Hạ Long.

Ngày 03/12/2009, Tổng cục Du lịch – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Công văn số 930/TCDL-LH nhằm chỉ đạo các Sở Văn hóa, thể thao và Du lịch yêu cầu các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành tại địa phương không đưa khác du lịch đến các nơi nuôi nhốt gấu, mua bán mật gấu.

Ngày 01/03/2011, Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ninh cũng có công văn số 282/SVHTTDL gửi các đơn vị kinh doanh lữ hành Quảng Ninh và các văn phòng đại diện, chi nhánh lữ hành tại Quảng Ninh với nội dung nghiêm cấm việc đưa khách du lịch đến thăm quan các điểm có nuôi nhốt gấu. Tuy nhiên, do tình hình du lịch trại gấu chưa có nhiều chuyển biến, ngày 11/03/2011, Tổng cục Du lịch tiếp tục ban hành công văn số 210/TCDL- LH gửi tới các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các Doanh nghiệp lữ hành quốc tế với nội dung “yêu cầu không tổ chức các tour du lịch tới tham quan các điểm nuôi, nhốt, chích mật gấu”. Theo đó, đối với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, Tổng cục Du lịch nhấn mạnh sẽ xem xét thu hồi Giấy phép kinh doanh lữ hành quốc tế.

Ngày 30 tháng 12 năm 2011, UBND tỉnh Quảng Ninh đã có công văn số 5461/UBND-NLN2 chỉ đạo các cơ quan chức năng của Tỉnh, bao gồm Công an Tỉnh, Sở NN&PTNT, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, và UBND thành phố Hạ Long thành lập chuyên án để xử lý vấn đề này.

Trong năm 2012, các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Ninh cũng phối hợp, kiểm tra và xử phạt các cá nhân, tổ chức vi phạm liên quan đến hoạt động du lịch trại gấu tại Hạ Long. Cụ thể, ngày 23/03/2012, bắt quả tang và sau đó ra quyết định xử phạt đối tượng Vũ Công Hiển vì hành vi đưa đón khoảng 15 khách du lịch Hàn Quốc đến thăm quan xem trích hút và mua mật gấu; ngày 04/05/2012, bắt quả tang và sau đó ra quyết định xử phạt Công ty Du lịch Thắng Lợi và hướng dẫn viên Trần Ngọc Châu về hành vi đưa đón khách du lịch đến thăm quan trang trại gấu. Kết quả là đến tháng 01/2013, trên địa bàn thành phố Hạ Long chỉ có 3 trang trại còn hoạt động (trang trại Đất Việt, Plus 1 và Hạ Long Nông Trang). Theo kết quả điều tra của ENV, ba trang trại này cùng được quản lý, điều hành bởi một nhóm đối tượng do Nguyễn Thanh Nhượng (sinh năm 1972, trú tại xã Minh Thành, huyện Yên hưng, tỉnh Quảng Ninh) đứng đầu, trong đó có sự cấu kết với công dân Hàn Quốc để thực hiện hoạt động môi giới, hướng dẫn khách du lịch xem trích hút và mua mật gấu. Chính vì thế, từ đầu năm 2013 đến nay, tình trạng du lịch chích hút mật gấu vẫn diễn ra thường xuyên tại các trang trại này. Thông qua các hoạt động giám sát ngẫu nhiên, ENV nhận thấy nhóm đối tượng quản lý trang trại gấu đã tổ chức các chương trình du lịch trại gấu khá tinh vi. Trong giai đoạn đầu năm 2013, chúng tập trung hoạt động du lịch tại trang trại Trường Thịnh 2 - Plus 1(địa chỉ thôn Cầu Trắng, Đại Yên, thành phố Hạ Long) nhưng khi bị các cơ quan chức năng địa phương vào cuộc kiểm tra, giám sát, chúng chuyển địa bàn sang trại gấu Hạ Long Nông Trang (Khu Đồn Điền, Phường Hà  Khẩu, Hạ Long). Cũng có giai đoạn, để phân tán sự chú ý, hoạt động đưa đón khách du lịch diễn ra đồng thời tại cả hai trang trại trong cùng một thời gian (ngày 24 và 25/04/2013).

Trước tình hình du lịch trại gấu diễn biến phức tạp tại Hạ Long, ENV đã tiến hành làm việc và kêu gọi sự hỗ trợ từ các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để giải quyết dứt điểm tình trạng du lịch trại gấu. Sau buổi làm việc giữa ENV với Vụ Lữ hành – Tổng cục Du lịch ngày 17/05/2013, Tổng cục Du lịch đã ra văn bản số 621/TCDL-LH chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh chấn chỉnh tình trạng tổ chức các tour du lịch tham quan các điểm nuôi, nhốt ĐVHD. Ngoài ra, ENV cũng thường xuyên có các văn bản báo cáo UBND tỉnh Quảng Ninh về các kết quả ENV thu thập được thông qua các đợt điều tra, đồng thời kiến nghị UBND có các biện pháp hiệu quả hơn trong việc xử lý các vi phạm. Gần đây, sau khi được ENV cập nhật, ngày 16/10/2013 Bộ Giao thông Vận tải đã chỉ đạo Sở Giao thông vận tải tỉnh Quảng Ninh chấn chỉnh hoạt động vận tải chở khách du lịch tham quan các trang trại gấu tại Quảng Ninh.

Cũng vào thời điểm khoảng tháng 10/2013, ENV được biết số gấu ở trang trại Đất Việt và Plus 1 đã được chuyển sang trang trại Trường Thịnh 1 (tổ 3+92, khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh). Do đó, trong thời gian khảo sát tháng 12/2013, cán bộ Trung tâm đã ghi nhận hoạt động du lịch trại gấu diễn ra đồng thời tại trang trại Trường Thịnh 1 và Hạ Long Nông trang. 

Như vậy, dưới sự nỗ lực của các cấp ngành, từ 06 trang trại hoạt động đưa đón khách du lịch tại Hạ Long trong năm 2007, đến tháng 12/2013 theo ghi nhận của ENV, chỉ có 02 trang trại còn hoạt động, thường xuyên đưa khách du lịch đến thăm quan mua mật gấu: (i) trại Hạ Long Nông trang, Khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh) và (ii) trại gấu Trường Thịnh 1, tổ 3+92, khu Đồn Điền, phường Hà Khẩu, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cùng do nhóm đối tượng nêu trên điều hành hoạt động. Nhưng những nỗ lực này vẫn không đủ để giải quyết dứt điểm vấn nạn du lịch trại gấu. Qua các chương trình giám sát ngẫu nhiên hàng tháng tại Hạ Long, cán bộ hiện trường của ENV vẫn phát hiện và thường xuyên ghi nhận các xe đưa đón khách du lịch đến thăm quan trại gấu qua các chương trình giám sát ngẫu nhiên. Điển hình là trong đợt khảo sát từ ngày 01/12/2013 đến ngày 23/12/2013 (23 ngày) tại 02 trang trại gấu còn hoạt động trên địa bàn thành phố Hạ Long – tỉnh Quảng Ninh, cán bộ ENV đã phát hiện và ghi nhận 38 xe đưa đón khách du lịch đến 02 trang trại nói trên, trong đó:19 xe đưa đón khách du lịch đến trang trại Hạ Long Nông trang; 19 xe đưa đón khách du lịch đến trang trại Trường Thịnh 1. 

Cụ thể, trong 23 ngày khảo sát liên tục từ 7h30 đến 17h30 hàng ngày, có 18 ngày ghi nhận có hoạt động du lịch trại gấu tại một trong hai trang trại hoặc cả hai trang trại. Trong đó, thông thường có khoảng 2-3 xe chở khách đến 1 trang trại trong vòng 1 ngày; cao điểm, ENV ghi nhận có 5 xe chở khách du lịch đến trang trại Trường Thịnh 1 trong ngày 03/12/2013, và có 6 xe chở khách du lịch đến hai trang trại trong ngày 09/12/2013. Trong quá trình khảo sát, nhân viên làm việc tại hai trang trại gấu thường xuyên có các hoạt động đe dọa, cản trở cán bộ ENV tác nghiệp (chửi bới, đe dọa cán bộ ENV; cố gắng làm hỏng các dụng cụ, đồ đạc cá nhân của cán bộ ENV như sổ tay, máy quay cá nhân; dùng lá cọ che xe ô tô để chắn tầm nhìn của cán bộ ENV).

Do đó, cũng trong tháng 12/2013, ENV tiếp tục đưa quan ngại về vấn đề này đến Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh và Thủ tướng Chính phủ để xin ý kiến chỉ đạo về việc giải quyết triệt để vấn nạn du lịch trại gấu. Kết quả của những nỗ lực trên là UBND tỉnh Quảng Ninh đã liên tiếp ra hai chỉ đạo gần đây trong đó yêu cầu các cơ quan liên ngành xem xét rút giấy phép hoạt động của các trang trại nuôi nhốt gấu và yêu cầu các chủ trang trại gấu đóng cửa trại gấu, chỉ cho phép người chăm sóc và cơ quan chức năng có thẩm quyền vào trại gấu.