Khai thác lậu Titan tràn lan

Quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản, nhưng lại mang nặng tính hành chính nên tình hình khai thác quặng titan tại Bình Thuận đang diễn ra hỗn độn. Hàng loạt DN đã hết hạn giấy phép khai thác, nhưng họ vẫn “qua mặt” chính quyền.

Hơn 12 giờ trưa, chiếc máy xúc của Cty Đường Lâm vẫn hoạt động.

Mỗi ngày khai thác lậu hàng trăm tấn titan

Trưa 19/10, chúng tôi có mặt tại cổng Nhà máy (NM) Cty Đường Lâm tại xã Hòa Thắng, huyện Bắc Bình (Bình Thuận), dưới cái nắng gần 400C nhưng 5 công nhân khai thác bám theo xe vận chuyển hơn chục bao tải quặng titan từ mỏ về NM. Người bảo vệ nhanh chóng đẩy chiếc cổng sắt, khi chiếc xe vừa “chui” vào, lập tức cánh cổng lại khép kín. Trước cổng NM, dù không có biển hiệu, nhưng chúng tôi cũng dễ dàng nhận diện bởi tấm bảng trắng treo tại phòng bảo vệ với những dòng ghi lịch trực, số xe chở quặng và cuối cùng là “Cty Đường Lâm”. Bảo vệ NM khẳng định: NM hôm nào cũng hoạt động và số quặng đó được công nhân khai thác từ khu mỏ của Cty đưa về.    

Trong khuôn viên NM, một lượng lớn quặng titan thô chưa qua tách, tuyển chất thành đống; dây chuyền NM vẫn hoạt động bình thường.

Anh Huỳnh Văn Tấn - quản lý NM cho biết: NM hoạt động thường xuyên, quặng titan được khai thác từ mỏ của Cty với khối lượng khoảng 70 tấn/ngày. Về thủ tục khai thác quặng titan, anh Tấn nói: “thủ tục  do trên Cty lo, NM không biết”. 

Ở Bình Thuận hình thành năm khu vực khai thác cát đen tập trung dọc theo bờ biển, từ Hàm Tân đến La Gi, Hàm Thuận Nam, TP.Phan Thiết và Bắc Bình... trên diện tích khoảng 1.200ha đã được cấp phép. Riêng huyện Bắc Bình, tập trung khai thác tại vùng mỏ Thiện Ái, thuộc xã Hòa Thắng và một phần nhỏ ở xã Hồng Phong với diện tích đã đưa vào khai thác là 85,36ha, trữ lượng khai thác khoảng 122,361 tấn. Trong đó, Cty Đường Lâm là một trong năm DN đã từng được cấp phép khai thác quặng titan tại khu vực Thiện Ái. 

Được biết, ngày 23/12/2010, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã  kiểm tra và phát hiện hàng loạt sai phạm của cả năm DN khai thác quặng titan. Đó là các DN chưa thông báo kế hoạch khai thác với cơ quan nhà nước có thẩm quyền; lập biểu đồ khai thác mỏ chưa đúng quy định; khai thác không có thiết kế mỏ... và hầu hết các DN trong tình trạng hết phép khai thác. Riêng Cty Đường Lâm hết hạn từ 18/8/2010 và đến nay vẫn chưa được gia hạn giấy phép. Vậy mà họ vẫn “vô tư” đào bới quặng titan trên khu vực mỏ. Ngay trong bảng danh sách các đơn vị khai thác, thu hồi khoáng sản trên địa bàn tỉnh do Sở TNMT cung cấp chiều 18/10, chúng tôi không hề thấy có tên đơn vị này. Và nếu tính từ đầu năm 2011 đến nay, với số lượng khoảng 70 tấn quặng titan/ngày, Cty Đường Lâm đã khai thác lậu hàng chục nghìn tấn quặng titan. 

Chính quyền bị “qua mặt”?

Chúng tôi tìm cách tiếp cận khu mỏ Thiện Ái nằm ngay bên trục đường ĐT 716. Đã quá trưa, nhưng máy xúc của Cty Đường Lâm vẫn khẩn trương đào bới bên cạnh tấm biển ghi rõ: “Cty Đường Lâm - công trường - không phận sự miễn vào”. Phía trên là dãy đồi cát cao khoảng 40m, cũng đang được DN đào bới khai thác nham nhở. 

Liền kề với Cty Đường Lâm là lán trại và bãi tập kết dụng cụ khai thác như máy xúc, máy ủi. Tại thời điểm chúng tôi có mặt ở khu vực mỏ, việc khai thác vẫn tiến hành bình thường. Liên hệ với ông Nguyễn Thanh Hải - Trưởng thôn Hồng Chính, xã Hòa Thắng, huyện Bắc Bình, nơi bị ảnh hưởng nhiều nhất của các DN khai thác mỏ Thiện Ái, ông Hải khẳng định: Chưa thấy DN nào ngừng khai thác. Ngược lại, họ ngày càng khai thác nhiều hơn. 

Trong lúc hoạt động khai thác quặng titan của các DN tại khu vực mỏ Thiện Ái tiến hành công khai như vừa nêu, thì báo cáo kết quả kiểm tra môi trường cơ sở trong ba quý đầu năm 2011 của Phòng TNMT huyện Bắc Bình lại không phải vậy. Theo báo cáo, trên địa bàn huyện có năm DN khai thác quặng titan tại khu vực mỏ Thiện Ái, gồm Cty CP Sao Mai; Cty CP Dương Anh; Cty Đường Lâm; Cty CP Hưng Thịnh Phát và Cty chế biến khoáng sản Đô Thành. Trong quý I, năm DN này tạm ngừng hoạt động khai thác, tuyển quặng do đã hết hạn giấy phép Đến tháng 6/2011, chỉ có Cty CP Dương Anh được gia hạn giấy phép khai thác quặng titan; 4 DN còn lại, đến hết tháng 9/2011 vẫn đang phải chờ gia hạn giấy phép(?). Trước bằng chứng quặng titan vẫn đang bị khai thác tràn lan tại những khu vực như đã nêu trên, khi chúng tôi đặt vấn đề với ông Lê Hoàng Bảo - cán bộ địa chính xã Hòa Thắng thì nhận được câu trả lời: “Giấy phép thì hết lâu rồi, nếu có, các DN chạy cho thông máy”(?). Phải chăng chính quyền địa phương đã bị các DN “qua mặt”? 

Về vấn đề quản lý khối lượng khai thác quặng titan của các DN trên địa bàn tỉnh Bình Thuận, ông Trần Vũ Minh Tùng - Trưởng phòng Khoáng sản Sở TNMT - cho biết: “Hiện, sở cũng chỉ quản lý các DN theo kiểu báo cáo kết quả khai thác, kinh doanh hằng năm. Số lượng cụ thể DN khai thác được bao nhiêu rất khó kiểm soát”. Ngay việc nộp thuế hằng năm của các DN khai thác, chế biến và kinh doanh quặng titan cũng chỉ được kê khai theo giấy phép kinh doanh. Với cách quản lý như vậy, toàn bộ số quặng do các DN đã hết phép nhưng vẫn cố tình khai thác tại khu mỏ Thiện Ái đã nằm ngoài sự quản lý của Sở TNMT.