2 năm, phạt 10 người hút thuốc nơi công cộng

Ảnh minh họa

Dự kiến mức phí gây tác hại tối đa khoảng 400 đồng/bao thuốc lá, không lớn nhưng với số lượng thuốc lá khổng lồ bán ra mỗi năm ở VN là 4 tỉ bao, nếu đề nghị này được thông qua, nguồn tài chính - điều mà những người phòng chống thuốc lá đang cho là thiếu nhất - sẽ trở nên dồi dào. Vấn đề gây tranh cãi còn lại là khả năng thực thi của các biện pháp phòng chống thuốc lá, tỏ ra rất yếu ớt từ khi VN bắt đầu thực hiện hoạt động này.

Tại cuộc họp để triển khai chiến dịch phòng chống tác hại thuốc lá vừa diễn ra ở Hà Nội, có ý kiến cho rằng nên đưa phòng chống thuốc lá vào nhóm chương trình mục tiêu quốc gia, hoặc phòng chống thuốc lá bằng tài chính từ ngân sách, không nên thành lập quỹ vì lo ngại hoạt động của quỹ sẽ thiếu minh bạch.

Ông Nguyễn Huy Quang - phó vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế, thành viên ban soạn thảo dự luật - cho rằng hiện tài chính cho phòng chống tác hại thuốc lá từ ngân sách rất hạn hẹp, chỉ bằng 0,5% kinh phí so với Thái Lan, trong khi số người hút thuốc ở Thái Lan chỉ bằng 2/3 VN. Nếu chờ đợi ngân sách sẽ khó khăn vì thiếu tiền.

Theo tính toán của các tổ chức phòng chống tác hại thuốc lá, VN đang có 15,3 triệu người hút thuốc, 33 triệu người “bị” hút thuốc do khói thuốc tại nhà. Mỗi năm có 40.000 người VN tử vong sớm do các căn bệnh liên quan đến thuốc lá. Tuy nhiên, nhìn lại 10 năm thực thi các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá vừa qua, mặc dù có đủ các văn bản pháp luật mạnh và cam kết, như việc VN tham gia công ước khung của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về phòng chống tác hại thuốc lá, có quyết định của Thủ tướng Chính phủ về thực thi công ước khung, trong đó có việc cấm hút thuốc tại các địa điểm công cộng trong nhà... nhưng tỉ lệ người hút thuốc hầu như không giảm. Tỉ lệ này còn có xu hướng tăng ở nhóm phụ nữ và thanh thiếu niên.

Nhưng “tiên trách kỷ”, trong vô số lý do dẫn đến tình trạng kể trên, ngoài việc giá thuốc lá rẻ, dễ mua, còn quảng cáo khuyến mãi thuốc lá dù luật pháp đã cấm, có một lý do rất đáng nói là việc thực thi các quy định đã có về phòng chống tác hại thuốc lá ở VN thật sự yếu ớt. Từ năm 2009, khi quyết định cấm hút thuốc lá tại các địa điểm công cộng có mái che có hiệu lực, mới có... 10 người bị phạt trong khi việc vi phạm lệnh cấm diễn ra khắp nơi. Quy định cấm đã có, nhưng không có quy định về ai được quyền xử phạt.

VN cũng có quy định in cảnh báo về tác hại thuốc lá trên vỏ bao, nhưng lại quy định nửa vời là cảnh báo bằng chữ. Việc tăng thuế thuốc lá cũng diễn ra rất chậm, hiện thuế tiêu thụ đặc biệt của thuốc lá ở mức 42% giá bán lẻ, trong khi WHO đã khuyến cáo tăng lên 65% từ rất lâu.

Dự luật phòng chống tác hại thuốc lá sắp được trình được coi là biện pháp mạnh mẽ nhất để chống thuốc lá. Điều đó cho thấy cam kết của Chính phủ trong vấn đề từng được coi là chuyện nhỏ, chuyện cá nhân. Nhưng luật chưa có đã lo làm thế nào để thực hiện luật, vì với chuyện chống thuốc lá, VN không phải thiếu quy định. Bài học hơn hai năm cấm mới có 10 người bị phạt vẫn còn đó. Với quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, tăng giá thuốc lá để giảm số người hút thuốc, nhất là thanh thiếu niên, là rất đáng làm, nhưng nên bàn thảo thật kỹ để có một cơ chế tài chính rõ ràng sử dụng nguồn thu này.