Tổ chức WWF đề xuất lộ trình giảm túi ni-lông trong siêu thị, trung tâm thương mại tại Đà Nẵng, Phú Yên

Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt nhiều chính sách nhằm hạn chế túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ về trách nhiệm tái chế và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất; quy định về giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa, phòng, chống ô nhiễm rác thải nhựa đại dương.

 

Mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, 100% túi nilon, bao bì thân thiện với môi trường được sử dụng tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế cho túi nilon khó phân hủy. 

 

 

Trong khuôn khổ dự án "Giảm thiểu rác thải nhựa biển ở Việt Nam", Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) đang phối hợp với các thành phố khác nhau để giảm thiểu rò rỉ rác thải nhựa vào môi trường. Trong khuôn khổ dự án nhằm hỗ trợ Việt Nam thực hiện các mục tiêu về loại bỏ dần nhựa dùng một lần. Kể từ ngày 1/1/2026, việc sản xuất (để tiêu dùng trong nước), cũng như nhập khẩu túi nhựa không phân hủy sinh học sẽ bị cấm, UBND các tỉnh hạn chế việc phân phối và sử dụng túi ni-lông trong các trung tâm mua sắm, siêu thị, khách sạn và các khu du lịch, bắt đầu từ năm 2025. 

 

Nghiên cứu, đề xuất lộ trình giảm túi ni-lông tại siêu thị, trung tâm thương mại tại Đà Nẵng, Phú Yên nhằm xây dựng lộ trình và kế hoạch tổ chức giảm và tiến dần tới không sử dụng túi ni-lông sử dụng một lần tại các siêu thị tại Đà Nẵng và Phú Yên được Tổ chức WWF đề xuất sẽ là công cụ quan trọng giúp 2 địa phương này hoàn thiện chính sách pháp luật, chủ động xây dựng lộ trình trong quản lý và xử lý rác thải nhựa nói chung và giảm thiểu sử dụng túi ni-lông sử dụng 1 lần tiến tới cấm sử dụng tại các siêu thị, trung tâm thương mại nói riêng.

 

Mục tiêu của nghiên cứu nhằm xây dựng và thực thi chính sách tại các địa phương nhằm giảm thiểu sử dụng túi ni-lông tại siêu thị hoặc trung tâm thương mại. Trong đó, mục tiêu cụ thể: Nghiên cứu và đánh giá chính sách và định hướng về giảm thiểu chất thải nhựa tại các địa phương; Đánh giá lượng túi ni-lông tiêu thụ và các chương trình giảm sử dụng túi ni-lông đã và đang diễn ra tại các siêu thị và trung tâm thương mại tại Đà Nẵng và Phú Yên; Xây dựng kế hoạch chi tiết bao gồm chính sách và lộ trình thực hiện để giảm thiểu túi ni-lông tại các thành phố. 

 

Giai đoạn đầu triển khai Mô hình thử nghiệm tại siêu thị hoặc trung tâm thương mại ở Đà Nẵng và Phú Yên. Đối tượng nghiên cứu gồm: (1) Chính sách giảm túi ni-lông khó phân hủy sinh học; (2) Mức độ tiêu thụ, sử dụng túi ni-lông tại siêu thị/trung tâm thương mại; (3) Thái độ của siêu thị.

 

Phạm vi nghiên cứu được đánh giá đầy đủ được các quy định, chính sách hiện hành liên quan đến giảm túi ni-lông. Hiện trạng sử dụng các loại túi ni-lông và mức độ sử dụng túi ni-lông tại các siêu thị. Mức độ sẵn sàng thay đổi, thay thế túi ni-lông của siêu thị, khách hàng,…So sánh tài chính giữa việc sử dụng túi ni-lông và các loại túi khác, phạm vi triển khai mô hình thí điểm giới hạn tại siêu thị hoặc trung tâm thương mại ở Đà Nẵng và Phú Yên.

 

Nội dung nghiên cứu, nhóm nghiên cứu của Tổ chức WWF đã thu thập tài liệu, phân tích đánh giá tổng quan các công cụ chính sách giảm sử dụng túi ni-lông tại Việt Nam và Thế giới. Khảo sát định lượng, định tính lượng sử dụng túi ni-lông sử dụng 1 lần tại các siêu thị thông qua tham vấn các bên liên quan, điều tra xã hội học, phỏng vấn siêu thị, trung tâm thương mại, khách mua hàng và người dân. Xác định các vấn đề cần giải quyết liên quan đến hành vi tiêu dùng, sử dụng túi ni-lông dùng 1 lần. Phân tích đánh giá dữ liệu và đề xuất lộ trình giảm túi ni-lông tại các siêu thị và trung tâm thương mại trên địa bàn Đà Nẵng và Phú Yên.

 

 

 

Tại siêu thị, trung tâm thương mại, nhóm nghiên cứu đã dùng phiếu điều tra để khảo sát, tổng số phiếu điều tra là 156 phiếu trong đó số phiếu điều tra khách hàng mua hàng tại các siêu thị là 120 phiếu; số phiếu điều tra nhân viên tại quầy thu ngân là 36 phiếu. Hầu hết các cửa hàng bán các sản phẩm của các nhãn hàng tại trung tâm thương mại sử dụng túi thân thiện với môi trường, cụ thể 17/25 cửa hàng sử dụng túi giấy tái chế, túi vải; 8/25 cửa hàng sử dụng túi tự hủy thành phần vi nhựa và một số thành phần tự nhiên như bột ngô, bột sắn, bột mì, phụ gia. 9/10 siêu thị được khảo sát cung cấp túi ni lông sử dụng 1 lần thành phần chính là vi nhựa có bổ sung phụ gia phân hủy cung cấp cho khách hàng đựng hàng hóa. Riêng siêu thị MM Mega Market Đà Nẵng không phát túi đựng, chỉ hỗ trợ thùng carton để đóng gói hàng hóa. Tất cả các siêu thị đều thực hiện chính sách khuyến khích khách hàng hạn chế sử dụng túi nilông tuy nhiên hiệu quả của chính sách là chưa cao nguyên nhân khách hàng ưa lựa chọn túi ni-lông được cấp miễn phí và tính tiện dùng để đựng hàng hóa mua sắm.

 

 

 

Số lượng khách hàng đến các siêu thị, trung tâm thương mại lớn mua sắm dao động từ 1.600 - 5.200 khách hàng/ngày, các siêu thị mini trung bình 250 - 330 khách hàng/ngày, dịp lễ tết tăng thêm từ 20- 40% so với ngày thường. Hiện trạng mức độ sử dụng túi ni - lông của khách hàng như sau:

 

Chi phí túi ni lông cung cấp cho khách hàng của các siêu thị khoảng 2 - 4 triệu VND/ngày (khối lượng 50-100kg/ngày), các siêu thị mini khoảng 50.000 - 200.000 VND/ngày (khối lượng 1-5kg/ngày). Chi phí này quá nhỏ so với doanh thu để tính vào cấu thành giá hàng hóa bán. 

 

Kết quả khảo sát nhận thức của người mua hàng về túi ni-lông cho thấy, có 99% khách hàng đã biết đến các tác động của túi nilon tới môi trường. 85% khách hàng

 

không mang theo túi đựng khi đi siêu thị lý do phần lớn là do đã có túi phát miễn phí tại các siêu thị. Trong số các khách hàng sử dụng túi nilong tại siêu thị, có 42,1% số lượng khách hàng chỉ sử dụng túi ni lông duy nhất 1 lần và thải bỏ (không tái sử dụng). Tỷ lệ khách hàng hài lòng với phương thức không cấp túi ni lông kèm theo hỗ trợ đóng gói ngay tại quầy là 78,3%. Số lượng khách hàng sẵn sàng mua túi là 20% và số khách hàng sẽ mang mang túi khi đi mua hàng là 70,8%.

 

 

Kết quả khảo sát đánh giá của nhân viên siêu thị về mức độ quan tâm và sử dụng túi ni lông 1 lần của khách hàng và đề xuất giảm sử dụng túi ni lông được nhân viên siêu thị đề xuất:  90% nhân viên trả lời việc khách hàng mang túi đựng đồ không ảnh hưởng đến việc thao tác khi bán hàng, trong khi 10% cho rằng nó cũng có một chút phiền phức.

 

 

Nhóm tư vấn về môi trường thuộc Công ty Cổ phần Khoa học công nghệ Bách khoa (Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh) và Tổ chức WWF xác định những khó khăn về thực thi chính sách giảm túi ni-lông dùng 1 lần tại Đà Nẵng và Phú Yên như sau: (1) Thay đổi thói quen tiêu dùng không dễ; (2) Sự thích ứng của người tiêu dùng diễn ra chậm chạp và có thể vấp phải sự phản kháng; (3) Thực thi và giám sát tuân thủ qui định còn yếu; (4) Chính sách giảm sử dụng túi ni-lông dùng một lần có thể sẽ gây tác động tạm thời đến một số doanh nghiệp sản xuất túi ni-lông; (5) Hệ thống quản lý chất thải rắn chưa có kinh phí hỗ trợ cho việc thực hiện giảm sử dụng túi ni-lông; (6) Chưa có văn bản hướng dẫn triển khai cho địa phương giảm sử dụng túi ni-lông 1 lần; (7) Thiếu nền tảng kết nối thông tin, chia sẻ dữ liệu, hợp tác giữa các nhà bán lẻ thúc đẩy giảm sử dụng túi ni-lông dùng 1 lần; (8) Thiếu mô hình thí điểm

 

Dựa trên các số liệu phân tích về hiện trạng sử dụng túi ni lông tại siêu thị và trung tâm thương mại của 2 địa phương Đà Nẵng và Phú Yên, các chính sách và quy định đã được ban hành, Tổ chức WWF đề xuất lộ trình giảm túi ni-lông tại siêu thị, trung tâm Thương mại tại Đà Nẵng, Phú Yên tạo bước chuẩn bị quan trọng cho việc xây dựng một lộ trình chính sách theo từng giai đoạn nhằm giảm thiểu ô nhiễm chất thải nhựa ở Việt Nam như sau:

 

Giai đoạn 2024-2025: Hạn chế cung cấp túi ni-lông sử dụng 1 lần tại siêu thị, trung tâm thương mại được triển khai giai đoạn đầu các biện pháp áp dụng mang tính tuyên truyền nhận thức, khuyến khích sự tự nguyện cắt giảm từ người dân và siêu thị. Trong khi sản xuất túi ni-lông sử dụng 1 lần vẫn được cho phép, việc phân phối tại siêu thị sẽ bị hạn chế, trừ khi khách hàng yêu cầu. Biện pháp này được sử dụng tiến tới chuyển đổi sang lệnh cấm nghiêm ngặt hơn.

 

Giai đoạn 2025-2026: Lệnh cấm cung cấp miễn phí túi ni-lông sử dụng 1 lần tại siêu thị, trung tâm thương mại là bước kế tiếp trong lộ trình giảm túi ni-lông. Tính phí đối với túi ni-lông sử dụng 1 lần cho khách hàng đựng hàng hóa do người tiêu dùng chi trả khuyến khích khách hàng tự mang túi sử dụng nhiều lần để đựng hàng hóa. 

 

Giai đoạn 2026-2030: Không bán và sử dụng túi ni-lông sử dụng 1 lần tại siêu thị, trung tâm thương mại là hình thức thực thi nghiêm ngặt nhất nhằm loại bỏ 100% túi ni-lông sử dụng 1 lần dùng trong siêu thị và trung tâm thương mại.