“Tỏi cô đơn” trên đảo Lý Sơn

Với người dân đảo Lý Sơn, cây tỏi cô đơn như người bạn hiền hòa, son sắt và cũng là cứu tinh trong những năm mất mùa, đói kém. Họ hồ hởi giới thiệu loại tỏi này cho khách đến thăm đảo không phải vì mong bán được nhiều mà vì muốn gửi đến khách một nét văn hóa trên huyện đảo không phải nơi nào cũng có.

Mới đây, trong hành trình về với hòn đảo cách đất liền (cảng Sa Kỳ) hơn một giờ tàu cao tốc, tôi có dịp ghé vào nhà chị Võ Thị Nghĩa ở thôn Đông, xã An Hải khi gia đình chị đang tiến hành sơ chế tỏi cô đơn trước khi vào bao đem bán. Nói chuyện với chị, tôi hiểu thêm được vài điều lạ về cây tỏi trên đảo.

Tỏi cô đơn còn được dân đảo Lý Sơn và du khách gọi là “tỏi một” hay “tỏi mồ côi”. Từ một tép tỏi giống, sau hơn bốn tháng trồng bình thường cây tỏi trưởng thành sẽ cho thu hoạch một củ với nhiều tép, nhưng trồng một tép tỏi cô đơn giống, khi thu hoạch củ tỏi vẫn chỉ có... một tép, có điều to hơn tép tỏi giống.

Chị Nghĩa cho biết: “Tỏi cô đơn chỉ có vào những năm mất mùa, khi thu hoạch chỉ được những đám tỏi còi cọc. Năng suất chỉ bằng 1/8 đến 1/9 sản lượng của tỏi bình thường. Chính vì vậy giá của nó rất cao. Giá tỏi thành phẩm bình thường đã đóng gói ở Lý Sơn hiện nay là 80.000 đồng/kg, trong khi giá tỏi cô đơn lên đến 400.000 đồng/kg”.

Âu cũng là luật bù trừ của tự nhiên. Trời cho loại tỏi này không phát triển nhưng lại phú cho nó nhiều đặc điểm mà tỏi bình thường không thể nào có được. Theo người dân địa phương, ai bị bệnh tim mỗi ngày ăn ba củ tỏi cô đơn và ăn thường xuyên bệnh tình sẽ thuyên giảm. Ngoài ra, vị tỏi cô đơn còn thơm ngon, mặn mòi hơn nhiều so với tỏi bình thường.

Đời sống của nhiều người dân đảo được nâng cao, con cái được học hành có phần rất đáng kể ở tỏi cô đơn. Mùa màng có khi thất bát, tỏi cô đơn giúp cho người dân thoát cảnh đói ăn, thiếu mặc. Cũng có người tìm cách thúc ép trái tự nhiên để mong thu hoạch được nhiều tỏi cô đơn nhưng không thành công. Người già trên đảo thường bảo rằng cây tỏi cũng có hồn, có tình. Chỉ nó tự nguyện thành tỏi cô đơn mà thôi, ai cố ép sẽ không nhận được gì cả.

Du khách đến đảo Lý Sơn, hành trang trở lại đất liền của không ít người bao giờ cũng có tỏi cô đơn để làm quà, cho nhiều người được thấy, được hiểu thêm và được nhấm nháp hương vị đặc biệt của huyện đảo. Cùng những người dân Lý Sơn bao đời nay gìn giữ phần biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, những cây tỏi cô đơn vẫn sinh sôi dù phải đối mặt với nắng gió, thiên tai. Tôi rời Lý Sơn với ý nghĩ ấy.