Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn 2018: “Giữ cho hành tinh luôn mát lành, nỗ lực bảo vệ tầng ô-dôn và khí hậu của chúng ta”

Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn (thuộc Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn) được ký kết năm 1987 tại Montreal, Canada, được đánh giá là một trong những hiệp ước quốc tế về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu thành công nhất trong lịch sử. Tháng 12 năm 1994, Phiên họp Đại hội đồng Liên hợp quốc đã ra Nghị quyết số 49/114 lấy ngày 16/9 hàng năm là “Ngày quốc tế Bảo vệ tầng ô-dôn”. Hằng năm, tất cả các nước thành viên tham gia Nghị định thư Montreal đều tổ chức các hoạt động kỷ niệm trọng thể này. Kể từ đó đến nay, Ngày quốc tế về Bảo vệ tầng ô-dôn là dịp để các quốc gia trên thế giới tăng cường nhận thức và có những hành động thiết thực bảo vệ tầng ô-dôn, giữ gìn môi trường sống của nhân loại vì sự phát triển bền vững.

 

Việt Nam là một trong những nước sớm gia nhập Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn kể từ tháng 1 năm 1994, đồng thời đã cam kết tuân thủ các quy định của Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal. Là thành viên tham gia Nghị định thư Montreal, Việt Nam có nghĩa vụ kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn theo lộ trình Nghị định thư quy định. Các chất làm suy giảm tầng ô-dôn bị kiểm soát, loại trừ theo quy định của Nghị định thư Montreal bao gồm: CFC, Halon, CTC, HCFC và Methyl Bromide; các chất này được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất điều hòa không khí, thiết bị làm lạnh, sản xuất xốp, dập cháy và kiểm dịch cho hàng xuất khẩu.

 

Trong 24 năm qua, Việt Nam đã chủ động và tích cực tham gia thực hiện Nghị định thư Montreal, bảo vệ tầng ô-dôn và đạt được nhiều kết quả được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Thực hiện đúng lộ trình của Nghị định thư Montreal, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất CFC, Halon và CTC từ ngày 01/01/2010; loại trừ hoàn toàn tiêu thụ HCFC-141b nguyên chất được sử dụng trong sản xuất xốp từ ngày 01/01/2015, qua đó đáp ứng nghĩa vụ loại trừ 10% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC. Hiện nay, Việt Nam đang triển khai Kế hoạch quản lý loại trừ các chất HCFC giai đoạn II nhằm loại trừ 35% mức tiêu thụ cơ sở. Riêng đối với chất Methyl Bromide đã được cấm sử dụng cho các ứng dụng ngoài mục đích kiểm dịch hàng xuất khẩu ở Việt Nam kể từ ngày 01/01/2015.

 

Trong khi chúng ta đã loại trừ thành công hầu hết các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chúng ta vẫn phải đối mặt với thách thức mới gắn liền với xu hướng gia tăng sử dụng các chất thay thế có hiệu ứng khí nhà kính cao - các chất hydro-fluoro-cácbon còn gọi là các chất HFC, những chất được sử dụng để thay thế cho các chất làm suy giảm tầng ô-dôn.

 

Tại Khóa họp lần thứ 28 của các bên tham gia Nghị định thư Montreal vào tháng 10 năm 2016 diễn ra tại Kigali, Cộng hòa Ru-an-đa, các nước đã thông qua Bản sửa đổi, bổ sung Kigali để kiểm soát và loại trừ các chất HFC. Các chất HFC không phải là chất làm suy giảm tầng ô-dôn; tuy nhiên, đây là những chất có tiềm năng cao gây nóng lên toàn cầu. Các chất HFC được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất thiết bị lạnh, điều hòa không khí ô tô, dập cháy. Theo nội dung Bản sửa đổi, bổ sung Kigali, các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, sẽ bắt đầu loại trừ các chất HFC từ năm 2029 và chỉ còn 20% lượng tiêu thụ ở mức cơ sở được sử dụng từ năm 2045 trở đi.

 

Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam nhằm thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu đã xác định, Việt Nam bằng nguồn lực trong nước sẽ cắt giảm 8% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với kịch bản phát triển như thông thường và mức đóng góp có thể được tăng lên tới 25% khi nhận được sự hỗ trợ của quốc tế. Việc xem xét loại trừ dần các chất HFC và thay thế bằng công nghệ sử dụng các chất có nguồn gốc tự nhiên, có tiềm năng nóng lên toàn cầu thấp và hiệu suất sử dụng năng lượng cao sẽ góp phần thực hiện NDC của Việt Nam.

 

Việc kiểm soát các chất HFC này cũng phù hợp với Chương trình nghị sự về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu mà chúng ta cần phải thực hiện để hướng đến một thế giới an toàn và bền vững mà một trong những mục tiêu cần thực hiện là tránh sử dụng các chất thay thế có tiềm năng nóng lên toàn cầu cao. Nhiều kết quả nghiên cứu trên thế giới cho thấy, loại trừ các chất HFC theo Nghị định thư Montreal có thể tránh cho nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng 0,5 oC vào cuối thế kỷ này trong khi vẫn tiếp tục bảo vệ tầng ô-dôn.

 

Trong điều kiện của một nước đang phát triển và chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, Việt Nam đã và đang thể hiện nỗ lực cao nhất của quốc gia trong hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn và góp phần giảm nhẹ biến đổi khí hậu toàn cầu nhằm thực hiện mục tiêu của Nghị định thư Montreal và Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu. Chính phủ Việt Nam đã bày tỏ quan điểm ủng hộ việc loại trừ các chất HFC trong khuôn khổ Nghị định thư Montreal và sẽ sớm phê chuẩn Bản sửa đổi, bổ sung Kigali.

 

Bộ Tài nguyên và Môi trường được Chính phủ giao là cơ quan đầu mối chủ trì thực hiện Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn, Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu và Nghị định thư Kyoto. Trong khuôn khổ Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2018, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Tọa đàm về tác động kinh tế - xã hội khi Việt Nam phê chuẩn Bản sửa đổi, bổ sung Kigali về kiểm soát và loại trừ các chất HFC. Đây là dịp để các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức quốc tế, các doanh nghiệp, hội nghề nghiệp và các bên liên quan trao đổi, thảo luận và có những ý kiến đóng góp về tác động của Bản sửa đổi, bổ sung Kigali đối với quốc gia, để trình Chính phủ xem xét phê chuẩn Bản sửa đổi, bổ sung Kigali về quản lý và loại trừ dần các chất HFC. Bộ Tài nguyên và Môi trường kêu gọi các cấp, các ngành, các địa phương và cộng đồng dân cư, chúng ta hãy cùng nhau thực hiện khẩu hiệu hành động của Ban Thư ký Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn đối với Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm nay: “Giữ cho hành tinh luôn mát lành, nỗ lực bảo vệ tầng ô-dôn và khí hậu của chúng ta”.