Tạo nguồn năng lượng sạch giảm thiểu ô nhiễm môi trường nông thôn

 

Dự án LCASP nhằm quản lý hiệu quả chất thải chăn nuôi, phế phụ phẩm, hỗ trợ  xây dựng các công trình khí sinh học, tạo ra nguồn năng lượng sạch, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, góp phần phát triển chăn nuôi nông hộ, trang trại bền vững. Thông qua đó đẩy mạnh sản xuất phân bón hữu cơ, cải thiện sinh kế và nâng cao chất lượng đời sống của người dân nông thôn, góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình xây dựng nông thôn mới. 

 

Các hợp phần của Dự án gồm: Quản lý toàn diện chất thải chăn nuôi và thị trường các bon; Xây dựng các khóa đào tạo, tập huấn về ứng dụng công nghệ sản xuất nông nghiệp các bon; Tiêu chuẩn hóa và phổ biến các gói thiết kế cho chuỗi giá trị khí sinh học; Đăng ký chương trình hoạt động (PoA) cho các công trình khí sinh học quy mô nhỏ, vừa và lớn tại các thị trường tín chỉ các bon thích hợp; Giám sát lượng giảm phát thải CO2 hàng năm; Tăng cường năng lực cho các cơ quan có liên quan nhằm giám sát các công trình khí sinh học đã xây dựng…

 

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện có khoảng 12 triệu hộ gia đình có hoạt động chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung, phát sinh khối lượng nguồn thải lớn khoảng 84,5 triệu tấn/năm, trong đó chỉ khoảng 20% được sử dụng hiệu quả (làm khí sinh học, ủ phân, nuôi trùn, cho cá ăn…), còn lại 80% bị lãng phí và phần lớn thải bỏ ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng. 

 

Nghiên cứu của Dự án LCASP đã chỉ ra nguyên nhân chính là do các trang trại chăn nuôi lợn đã sử dụng quá nhiều nước để làm vệ sinh và làm mát vật nuôi, dẫn đến chất thải lỏng không thể thu gom, chỉ còn cách xả thải trực tiếp ra nguồn nước, hoặc gián tiếp thông qua các hầm biogas. Thêm vào đó, nhiều hộ chăn nuôi lớn nhưng bể khí sinh học quá bé, chỉ 10-20m3, nên việc đổ toàn bộ chất thải chăn nuôi xuống bể dẫn đến hiện tượng quá tải, làm tràn ra khỏi hầm, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. 

 

Do đó, Dự án LCASP đã lựa chọn một số trang trại và các nhóm hộ chăn nuôi lợn đủ điều kiện tham gia xây dựng thử nghiệm mô hình xử lý toàn diện chất thải chăn nuôi quy mô trang trại. Đồng thời tiến hành lắp đặt hệ thống máy tách chất thải rắn và nước thải, xây lắp bể ủ phân compost tại các trang trại chăn nuôi để sản xuất nguyên liệu phân bón hữu cơ. 

 

Các chuyên gia của Dự án hướng dẫn các hộ gia đình áp dụng quy trình chăn nuôi tiết kiệm nước, chất thải chăn nuôi được đưa đến bể lắng và bể hòa loãng để sử dụng bơm tưới vườn, hoặc các trang trại trồng trọt ở khu vực lân cận. Qua phản ánh của các hộ dân, việc lắp đặt mô hình xử lý chất thải chăn nuôi theo công nghệ mới bước đầu đã cho hiệu quả khả quan. Người dân đã thu gom chất thải rắn trong hỗn hợp chất thải chăn nuôi làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ, góp phần tăng năng suất, chất lượng cây trồng, tiết kiệm chi phí đầu vào trong trồng trọt, đồng thời, giảm quá tải ở các bể khí sinh học. 

 

Một số hộ dân có quy mô trên 2.000 con lợn, mỗi lần chạy máy tách chất thải thu được khoảng 1 tấn phân ép, có giá bán từ 800.000 đồng - 1.000.000 đồng. Các mô hình sử dụng nước thải sau biogas để tưới cây trồng cũng giúp tiết kiệm được 70 - 100% tiền mua phân bón hóa học. Nhờ đó cây trồng sinh trưởng tốt, tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và cải tạo đất. Nhưng theo đánh giá của ADB, mặc dù Dự án đã góp phẩn cải thiện môi trường, nhưng nước thải sau biogas được xử lý thông qua bể lắng và làm phân bón cần tiếp tục xử lý để đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng nước mặt. 

 

 

Bên cạnh việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về quản lý, xử lý chất thải chăn nuôi, Dự án cũng tiến hành điều tra thu thập cơ sở dữ liệu đánh giá nhu cầu xây dựng công trình khí sinh học của người dân tại 10 tỉnh, thành phố tham gia Dự án. Kết quả cho thấy, hiện có khoảng 260.000 hộ chăn nuôi quy mô nhỏ chưa có công trình khí sinh học. Hầu hết các hộ dân tham gia Dự án đều có xu hướng đầu tư xây lắp các công trình có biogas có dung tích nhỏ, từ 7-20 m3, sinh ra lượng khí vừa đủ nhu cầu sử dụng cho các hoạt động đun nấu, thắp sáng và sưởi ấm vật nuôi... Mặc dù theo lý thuyết, mỗi đầu lợn cần khoảng 1m3 hầm biogas để xử lý môi trường, song trên thực tế vào thời gian chăn nuôi cao điểm, các công trình khí sinh học thường chịu tải lớn hơn nhiều lần công suất tối đa. 

 

Để đáp ứng nhu cầu của người dân, các chuyên gia của Dự án đã lựa chọn và tổ chức tập huấn về tiêu chuẩn kỹ thuật công trình khí sinh học cho thợ xây, hướng dẫn vận hành và sử dụng công trình đã xây dựng tại các địa phương. Đồng thời hướng dẫn người dân đăng ký để được hỗ trợ xây lắp công trình khí sinh học. 

 

Tính đến hết tháng 2/2018, có gần 52.000 công trình khí sinh học quy mô nhỏ (dưới 15m3), 23 công trình quy mô vừa và 2 công trình quy mô lớn (hơn 50m3) được xây lắp. Trong quá trình triển khai, Dự án đã tăng mức hỗ trợ từ 3 triệu lên 5 triệu đồng với công trình quy mô nhỏ, từ 10 triệu lên 50 triệu đồng với công trình quy mô vừa và nhỏ, hỗ trợ các công trình quy mô lớn. Các chuyên gia Dự án cũng cho biết, hạn chế cơ bản của các hầm biogas là nếu hầm có dung tích vừa đủ so với nhu cầu sử dụng khí gas thì sẽ bị quá tải khi tăng quy mô chăn nuôi và ngược lại, hầm dung tích lớn sẽ thừa khí gas, gây ô nhiễm không khí. Thực tế nhiều nơi có hầm biogas vẫn không đáp ứng được quy chuẩn về chất thải. Bởi vậy, cần khuyến khích các hộ dân và chủ trang trại xây hầm biogas có dung tích vừa đủ với nhu cầu sử dụng khí gas (để đun nấu, phát điện, sấy phân...). 

 

Nhằm giám sát các công trình khí sinh học đã xây dựng, đến nay đã có khoảng 41.000 công trình trên cả nước được cập nhật vào phần mềm cơ sở dữ liệu quản lý các công trình khí sinh học, thuộc Chương trình Khí sinh học quốc gia, bao gồm cả tên chủ hộ sử dụng. Qua đó, Cục Chăn nuôi có thể giám sát cơ sở dữ liệu về lượng phát thải khí nhà kính hàng năm từ Trung ương đến địa phương,  bán tín chỉ các bon của ngành Nông nghiệp. 

 

Thành công bước đầu của Dự án cho thấy, Chương trình khí sinh học do Dự án LCASP hỗ trợ đã giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu và triển khai các mô hình thử nghiệm về xử lý chất thải chăn nuôi, các chuyên gia của Dự án cũng kiến nghị Chính phủ cần quy hoạch và giám sát quy hoạch cả tổng thể, chi tiết chăn nuôi theo quốc gia, miền, vùng sinh thái cho từng chủng loại gia súc, gia cầm, với số lượng phù hợp. Mặt khác ban hành các chính sách khuyến khích trang trại chăn nuôi lớn áp dụng giải pháp đồng bộ và toàn diện trong quản lý chất thải chăn nuôi. Cũng như nghiên cứu hình thành chuỗi giá trị sản xuất phân bón hữu cơ từ chất thải chăn nuôi, hoàn thiện công nghệ tái sử dụng nước thải chăn nuôi.