Triển lãm ảnh “POT-AU-PHỞ”

 

Pot-Au-Phở ghép từ chữ “Pot-au-feu” của Pháp và “Phở” của Việt Nam, như là nét giao thoa văn hóa Việt-Pháp, hay dấu ấn từ gốc Pháp trong tiếng Việt. 

 

Pot-Au-Feu của Pháp

 

Pot-Au-Feu là món súp bò hầm của Pháp có xuất xứ từ thế kỷ 11, nhưng mãi đến năm 1673 mới xuất hiện trong từ điển. 

 

 

Kể từ đầu thế kỷ 20 đến nay đã có nhiều tranh cãi về nguồn gốc ra đời của phở cũng như nơi xuất xứ thực sự hay thời điểm ra đời chính thức. Có thể xem phở là một trong những ví dụ đặc trưng cho khái niệm bricolage (lai ghép) mà nhà nghiên cứu văn hóa Phan Ngọc dùng để chỉ đặc tính cơ bản của văn hóa Việt Nam: nghĩa là thiên hướng lai ghép (chủ yếu tiếp thu, kết hợp, biến tấu từ nhiều nguồn ngoại lai) hơn là tự thân sáng tạo. Phở dù chịu ảnh hưởng rõ của văn hóa ẩm thực do người Pháp mang tới Việt Nam nhưng nó không phải là sáng tạo ẩm thực độc quyền của những người phương Tây. Nó cũng mang ảnh hưởng rõ của văn hóa ẩm thực từ cộng đồng người Hoa ở Việt Nam nhưng cũng không phải hoàn toàn sáng táo độc nhất của người Hoa. Nói tóm lại, phở là sản phẩm kết hợp của ba nét văn hóa ẩm thực là Việt-Pháp-Hoa trong đó người Việt đóng vai trò là chủ thể tổng hợp (tiếp nhận và biến tấu) hơn là tự mình sáng tạo ra cái mới hoàn toàn. Tuổi khai sinh của phở chẳng được sử liệu ghi nhận chính thức. Các cuốn tự điển Việt như Tự điển Việt - Bồ - La của Alexandre de Rhodes xuất bản năm 1651 không có từ "phở". Tự điển Huỳnh Tịnh Của (1895), Tự điển Genibrel (1898) cũng vậy.  Danh từ phở được chính thức ấn hành lần đầu trong cuốn Việt Nam tự điển (1930) do Hội Khai Trí Tiến Đức khởi thảo: "Món đồ ăn bằng bánh thái nhỏ nấu với thịt bò". Điều này củng cố thêm luận chứng phở chỉ có thể sinh ra trong khoảng từ 1900 - 1907.

 

 

 

 

Tiếng Pháp đã có ảnh hưởng đáng kể đến tiếng Việt và các từ ngữ gốc Pháp thâm nhập khá nhiều vào tiếng Việt, chỉ sau từ Hán-Việt. Sự ảnh hưởng này là do tiếng Pháp được sử dụng trong các văn bản, giấy tờ của Nhà nước và trong giảng dạy ở nhà trường, cũng như trong các loại sách báo khác vào nửa cuối thế kỷ XIX. Ảnh hưởng này kéo theo sự xuất hiện của nhiều từ gốc Pháp trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là trong khoa học - kĩ thuật. Nhìn chung, khi được đưa vào tiếng Việt, những từ này được Việt hoá về mặt âm đọc (thêm thanh điệu, thay đổi âm hoặc giảm bớt âm tiết). Do vậy, những từ đơn âm tiết (hoặc được đơn âm hoá), vay mượn qua khẩu ngữ dễ dàng thâm nhập vào tiếng Việt. Trong khi đó, những từ có hai hoặc nhiều âm tiết trở lên, được vay mượn thông qua sách vở vẫn còn dấu ấn ngoại lai. Đặc biệt, nhiều từ được vay mượn nguyên dạng nên tạo không ít khó khăn trong cách phát âm. Ngoài ra, từ hỗn chủng là những từ được tạo thành từ các yếu tố có nguồn gốc khác nhau, như giữa yếu tố thuần Việt và yếu tố Ấn-Âu. Cùng với sự phát triển của tiếng Việt, các từ hỗn chủng được tạo ra ngày càng nhiều, đóng vai trò quan trọng trong việc diễn đạt các khái niệm mới trong xã hội hiện đại. Ví dụ như nhà băng - "nhà" là thuần Việt, "băng" là từ tiếng Pháp banque. Từ điển tiếng Việt hiện đang có tầm gần 500 từ ngữ có gốc Pháp hay từ hỗn chủng với tiếng Pháp.

 

 

Toong Minh Khai được xây dựng trong xưởng in cũ của Thông tấn xã Việt Nam, với thiết kế dựa theo ý tưởng các chữ cái để nhắc về lịch sử của toà nhà. Các chữ cái sẽ được đặt theo các góc của những hình lục giác, được khảm trên sàn beton dọc lối đi, tạo cảm giác như những chữ cái đó đang phát lộ ra từ dưới thềm nhà. Nếu liên kết những chữ cái nằm gần nhau nhất, sẽ thấy đó là những từ có ý nghĩa như: Hợp tác, Collaboration, Sáng tạo, Innovation, Truyền thống, Sharing, Diversity... Đó là những giá trị mà Toong đề cao và muốn khích lệ trong cộng đồng của mình.