Ngày Động vật hoang dã thế giới 2018: Nâng cao nhận thức về bảo vệ các loài mèo lớn

Với chủ đề “Mèo lớn – Thú săn mồi đang bị đe dọa”, ngày ĐVHD thế giới năm nay là cơ hội để nâng cao nhận thức của cộng đồng về những nguy cơ mà các loài mèo lớn đang phải đối mặt, từ đó cùng nhau ủng hộ những nỗ lực trong và ngoài nước nhằm bảo vệ các loài thú săn mồi hùng dũng và uy nghiêm này.   

 

Các loài mèo lớn trên thế giới hiện nay bao gồm: Hổ, sư tử, báo đốm, báo hoa mai, báo tuyết, báo săn, báo sư tử, báo gấm…đều được xem là biểu tượng cho sức mạnh và sự dũng mãnh. Chúng giúp duy trì số lượng các loài động vật ăn cỏ trong mức giới hạn từ đó tác động tới tính đa dạng loài của các loài thực vật. Sự biến đổi của các loài động vật ăn thịt ở đỉnh của hệ sinh thái như mèo lớn có thể điều chỉnh toàn bộ hệ thống. Do đó, các loài mèo lớn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì đa dạng sinh học. 

 

Tất cả các loài mèo lớn hiện nay trên thế giới đều được bảo vệ trong Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES). Tuy nhiên ngày nay, những loài này đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa mà phần lớn trong số đó gây ra bởi các hoạt động của con người. Số lượng các loài mèo lớn hiện đang suy giảm ở mức đáng báo động do mất môi trường sống, suy giảm nguồn thức ăn và hoạt động săn bắt, buôn bán trái phép của con người. Theo thông tin từ website chính thức của Ngày ĐVHD thế giới năm nay, số lượng cá thể hổ trên thế giới đã giảm 95% trong một thế kỉ qua. Hiện nay trên thế giới chỉ còn khoảng 3.900 cá thể hổ trong tự nhiên. Trong hai thập kỉ qua số lượng sư tử đã giảm 43%. Ngày nay sư tử cũng đã biến mất trên khoảng 90% những vùng lãnh thổ chúng đã từng xuất hiện. Nếu tình trạng này tiếp tục diễn ra thì trong tương lai, con người sẽ không bao giờ còn có thể nhìn thấy hình bóng của những loài động vật săn mồi quyền uy này.

 

Việt Nam cũng là nơi cư trú của một số loài mèo lớn như hổ Đông Dương, báo hoa mai… Mặc dù được pháp luật Việt Nam bảo vệ ở mức độ cao nhất nhưng các loài này cũng đang phải đối mặt với không ít mối đe dọa. Đặc biệt, trong số 5 phân loài hổ còn lại, Hổ Đông Dương là loài đối diện với nguy cơ tuyệt chủng lớn nhất. Hổ Đông Dương được bảo vệ theo Nghị định 160/2013/NĐ-CP, Nghị định 32/2006/NĐ-CP và Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm (CITES). Theo đó, việc săn bắn, bẫy, nuôi nhốt, giết mổ, vận chuyển, buôn bán hay quảng cáo hổ và các sản phẩm từ hổ là vi phạm pháp luật.

 

Mối đe dọa lớn nhất đối với loài hổ tại Việt Nam là hoạt động săn bắn và buôn bán hổ trái phép. Hổ bị buôn bán phần lớn để lấy xương để bào chế các loại thuốc cổ truyền. Ngoài ra, hổ con hay một số bộ phận cơ thể khác của hổ thường dùng để ngâm rượu. Các tiêu bản hổ nhồi bông, các bộ phận khác như da, móng, hoặc nanh hổ cũng được coi là các đồ trang trí và trang sức có giá trị cao. 

 

 

Bà Trần Thị Thuỳ Dương, Phòng Bảo vệ ĐVHD của ENV chia sẻ: “Trong năm 2017, Phòng Bảo vệ ĐVHD của ENV đã ghi nhận 218 vi phạm liên quan đến hổ, trong đó 92 trường hợp quảng cáo và buôn bán, chủ yếu là trên mạng internet, 13 trường hợp buôn lậu và tàng trữ hổ và các bộ phận, sản phẩm liên quan.”

 

Ngoài ra, ở Việt Nam hoạt động gây nuôi hổ vẫn đang diễn ra. Theo thống kê của ENV, tính đến hết năm 2017, có khoảng 202 cá thể hổ đang bị nuôi nhốt ở 14 trang trại và vườn thú tư nhân trên cả nước. Một số trang trại được cho rằng đang ra núp dưới vỏ bọc “trang trại được cấp phép” để buôn bán trá hình. Như trường hợp của đối tượng Nguyễn Mậu Chiến, hiện đang nuôi nhốt 11 cá thể hổ và có liên quan tới nhiều vụ buôn lậu hổ trong thập kỉ qua. Cũng trong năm 2017, cơ quan chức năng đã tịch thu 2 cá thể hổ con đông lạnh của đối tượng này. Những điều tra về trang trại hổ của đối tượng Chiến cùng thông tin tin cận cho thấy Chiến đã gây nuôi hổ nhằm mục đích thương mại mà không hề phục vụ mục tiêu nuôi thí điểm “bảo tồn” hổ như Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã đề ra.

 

Những cơ sở trên không những không có giá trị bảo tồn, mà còn tiềm tàng nhiều mối nguy hiểm cho cộng đồng xung quanh. Vụ việc hổ tấn công làm chết người, hay vồ người gây thương tích cũng đã từng xảy ra  ở các cơ sở nuôi nhốt hổ như vụ việc hổ tấn công một cháu bé hồi tháng 6/2017 tại trang trại của Nguyễn Mậu Chiến hay vụ hổ vồ chết công nhân vườn thú tại Khu du lịch Đại Nam (Bình Dương) năm 2009.

 

 

Bên cạnh đó, quần thể hổ hoang dã của Việt Nam cũng bị đe dọa bởi việc mất môi trường sống mà nguyên nhân chính là do nạn chặt phá rừng cũng như sự suy giảm nghiêm trọng của nguồn thức ăn cho hổ như bò rừng, hươu nai… do các loài ĐVHD này cũng đang bị săn bắt ở mức đáng báo động. 

 

Để có thể bảo vệ loài hổ và các loài mèo lớn nói chung trước nguy cơ tuyệt chủng, trước hết các cơ quan chức năng cần tăng cường việc thực thi pháp luật để điều tra và xử lý nghiêm các đối tượng buôn lậu các loài mèo lớn cũng như đường dây hoạt động của chúng trong việc tuồn lậu hổ vào Việt Nam đồng thời tăng cường thể chế, chính sách có liên quan đến vấn đề bảo vệ những loài này.

 

Các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần kiểm soát sự phát triển của các cơ sở nuôi nhốt hổ. Nhà nước cũng cần cụ thể hóa các quy định hiện hành về điều kiện cấp phép cũng như quản lý và xử lý vi phạm tại các cơ sở nuôi nhốt ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm như hổ. Việc cấp phép nuôi nhốt hổ hay các loài nguy cấp, quý, hiếm khác chỉ nên giới hạn vì mục đích bảo tồn, nghiên cứu kho a học,  giáo dục cho các cơ sở đáp ứng những yêu cầu cụ thể theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, cũng cần đảm bảo môi trường sống lành mạnh và an toàn cho các loài ĐVHD ngoài tự nhiên.