Hành trình vén màn bí mật “du lịch hút mật gấu” ở Hạ Long

Trong hai năm 2008, 2009, đã có 3 cuộc điều tra, khảo sát bí mật một số trại gấu lớn ở TP Hạ Long do Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) tiến hành. Qua đó ghi nhận hơn 100 xe du lịch với gần 1.500 khách Hàn Quốc đến thăm các trại gấu. Tại các trại gấu, du khách sẽ được chứng kiến cảnh chích hút mật gấu, nếm rượu mật gấu và mời mua các sản phẩm trái phép từ gấu.

Máy siêu âm hút mật gấu ở một trại gấu tại Hạ Long, Quảng Ninh

Các điều tra viên của ENV cũng tiến hành phỏng vấn các khách du lịch Hàn Quốc đến Hạ Long. Những du khách này cho biết họ có mua các sản phẩm gấu như mật gấu, chân tay gấu…, mang về Hàn Quốc.

Việc làm này vi phạm quy định của Công ước CITIES về Buôn bán Quốc tế các Loài  Động vật Thực vật Hoang dã Nguy cấp. Công ước này nghiêm cấm buôn bán quốc tế loài gấu cũng như sản phẩm của chúng nếu không có giấy phép xuất khẩu và nhập khẩu do cơ quan CITIES cung cấp.

Tất cả 13 du khách được hỏi đều cho biết họ đã đến các trại gấu trong chuyến du lịch Hạ Long, trong đó, năm khách đã mua các sản phẩm làm từ gấu như chân tay gấu, rượu gấu và mật gấu với tổng số tiền từ 20 – 300 USD/khách (tương đương 300.000 – 5.000.000 VND). Sau đó, những người quản lý các trại gấu nhận thức được việc làm trái phép của mình nên đã cản trở không cho phép nhóm điều tra tiếp cận với khách.

Gấu con bị bắt

Ngày 30/5/2009, Đại biểu Quốc Hội Nguyễn Đình Xuân cùng cán bộ ENV đã có chuyến khảo sát thực tế một số trại gấu ở Hạ Long và quay lại những thước phim tư liệu về hoạt động quảng cáo, khai thác trái phép mật gấu và các sản phẩm từ gấu. Bộ phim này đã thúc đẩy các cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra.

Ngày 2/10/2009, lực lượng cảnh sát môi trường, công an tỉnh Quảng Ninh đã đột nhập và bắt quả tăng các đối tượng tại một trại gấu ở TP Hạ Long đang chích hút và bán mật gấu trái phép cho một số khách du lịch Hàn Quốc.

Cơ quan công an đã bắt giữ chín đối tượng liên quan gồm hai người Hàn Quốc và bảy người Việt Nam, đồng thời tịch thu nhiều tang vật nghi là mật gấu và các thiết bị dùng để hút mật gấu.

Trại gấu này thuộc Cty TNHH Việt Thái, nuôi nhốt 82 con gấu trong đó 24 con bất hợp pháp (không gắn chíp). Điều này cho thấy đã tồn tại một đường dây buôn bán gấu trái phép xuyên biên giới. Thậm chí, nhiều con gấu đã bị giết hoặc bị chết, thể hiện qua các túi mật và chân tay gấu được bán tại đây.

Vẫn khó trong xử lý

Thành công của các cuộc điều tra này là kết quả của nhiều nỗ lực, thậm chí cả thất bại trước đó. Thất bại lớn nhất là vụ cơ quan chức năng phát hiện 27 cá thể gấu con nuôi nhốt trái phép tại một trại gấu ở Hà Tây (Hà Nội). Cả 27 cá thể này đều không được gắn chip.

Theo quyết định số 02/2005/QĐ-BNN do Bộ Nông nghiệp&Phát triển Nông thôn ban hành ngày 5/1/2005, mọi cá thể gấu không đăng ký được phát hiện trong các trang trại hay bị buôn bán đều coi là bất hợp pháp, đồng thời chủ của chúng sẽ bị khởi tố.

Tuy nhiên, những nỗ lực điều tra ban đầu về 27 con gấu con này bị lộ và đánh động tới chủ sở hữu trái phép các cá thể này. Do đó, sau khi các cơ quan chức năng lên kế hoạch hành động và quay trở lại hiện trường thì toàn bộ số gấu này đã biến mất.

Tuy nhiên, không phải có chứng cứ trong tay là các đối tượng vi phạm sẽ bị xử lý theo pháp luật. Theo Đại biểu Quốc Hội Nguyễn Đình Xuân, khó khăn lớn nhất là chủ các trang trại gấu thường là những kẻ có “máu mặt”, có những mối quan hệ với “cấp trên”.

Do đó việc xử lý gặp nhiều khó khăn. Từ khi bắt quả tang vụ vi phạm tại Hạ Long tới nay, các cơ quan chức năng vẫn chưa có quyết định xử lý tang vật và các đối tượng vi phạm.

Trong khi chờ quyết định xử lý của các cơ quan chức năng, ENV tiếp tục tiến hành các cuộc điều tra vào cuối năm 2009 và tháng 3/2010, tiếp tục ghi nhận các xe du lịch nước ngoài vào các trại gấu ở TP Hạ Long, công khai thách thức pháp luật.

Ngoài ra, ENV cũng nhận được các thông tin phàn nàn của một số du khách Hàn Quốc đến Việt Nam về việc họ bị đưa đến các trại gấu trong chuyến du lịch Hạ Long mà không được báo trước.

Từ thực tế này, các tổ chức bảo tồn đã lên tiếng kiến nghị các cơ quan chức năng cần phải có hành động kịp thời và kiên quyết để giải quyết triệt để vấn đề này.

Theo đó, các cơ quan chức năng cần phải tịch thu các cá thể gấu trái phép và áp dụng hình phạt thích đáng đối với các đối tượng vi phạm nhằm chấm dứt hoạt động du lịch gấu trái phép, đảm bảo sự nghiêm minh của pháp luật và bảo vệ hình ảnh, giá trị của di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long khỏi những ảnh hưởng tiêu cực do các hoạt động trái phép của một số kẻ muốn làm giàu bất chính.