Thay đổi phương thức xử lý rơm rạ để giảm tác hại đến môi trường

Tại hội thảo Quản lý rơm rạ sau thu hoạch do Viện nghiên cứu lúa Quốc tế IRRI phối hợp cùng Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức tại Cần Thơ ngày 3/3, các chuyên gia đưa ra giải pháp tối ưu hóa lợi nhuận từ rơm rạ.

Cần thay đổi phương thức xử lý rơm rạ để giảm tác hại đến môi trường -Ảnh minh họa: IE

Theo ông Martin Gummert - chuyên gia đến từ IRRI, đốt cháy rơm rạ sẽ khiến cho đất ruộng bị khô cằn, mất nước và chất dinh dưỡng. Hiện tượng này cũng diễn ra tương tự khi người dân vùng cao đốt nương rẫy, gây ra đất trống đồi núi trọc. Đốt đồng để cung cấp tro, chất dinh dưỡng cho đất là một quan niệm sai lầm cần phải được thay đổi ngay.

Không những làm đất khô cằn, khói rơm rạ phát sinh gây ô nhiễm không khí nặng nề. Theo kết quả phân tích, trong khói đốt rơm, rạ có các thành phần muội than, khí CO, CO2, SO2, NO2... là những tác nhân gây hiệu ứng nhà kính, làm nhiệt độ trái đất tăng cao. Tác hại nhìn thấy trước mắt là người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang phải gánh chịu từ biến đổi khí hậu với việc khô hạn, thiếu nước ngọt, xâm nhập mặn, mất mùa, lũ lụt, sạt lở… Đốt trung bình 7 tấn rơm rạ sẽ phát thải 9,1 tấn CO2, 798 kg khí CO, 398 kg các chất hữu cơ độc hại và 12 kg tro bụi.

Thói quen đốt đồng sau thu hoạch còn khiến cho sức khỏe người dân, đặc biệt là người trực tiếp canh tác bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Khí CO trong khói rơm rạ khi kết hợp với hemoglobin trong máu sẽ khiến máu không thể tiếp nhận oxy, gây tử vong. Người hít khói rơm rạ trong thời gian dài dễ mắc các bệnh nhiễm trùng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi...

Về mặt kinh tế, đốt rơm rạ còn là một sự lãng phí. Kết quả nghiên cứu của IRRI cho thấy, đốt 1 tấn rơm đồng nghĩa với đốt bỏ khoảng 6,5 kg đạm, 1,2 kg lân, 20 kg kali, 40 kg silic và 400 kg carbon… là thành phần chính cung cấp dinh dưỡng cho đồng ruộng. Việc này còn tiêu diệt các loại côn trùng có ích, gây mất cân bằng sinh thái ruộng lúa, khiến sâu bệnh hoành hành. Để đối phó, người dân phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật với số lượng lớn để phòng trừ, khiến chi phí sản xuất lúa cao, gây hại lên sức khỏe người sản xuất và tiêu dùng. Từ đó tạo ra vòng tròn luẩn quẩn không có lối thoát.

Chuyên gia Matty Demont chia sẻ, trên cơ sở các mô hình xử lý rơm rạ đã được áp dụng thành công tại Philippines cần có giải pháp cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long để tăng thu nhập cho người nông dân. Theo đó, rơm rạ thay vì đốt bỏ sẽ được tận dụng làm thức ăn cho trâu, bò hoặc trồng nấm rơm…; đặc biệt, sử dụng chế phẩm sinh học để xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ một cách hiệu quả và kinh tế như các chế phẩm sinh học. V ới công nghệ hiện đại, các chuyên gia trong ngành nông nghiệp còn sản xuất ra nhiều sản phẩm hữu ích như dầu sinh học (bio-oil), nhiên liệu sinh học giá rẻ ethanol, tạo ván ép...

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cần Thơ Nguyễn Thị Kiều cho rằng, thay đổi phương thức xử lý rơm rạ nhằm giảm tác hại đến môi trường và tăng thu nhập cho nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long được các tỉnh thành trong vùng đánh giá là việc làm cấp bách. Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, thành sẽ phối hợp cùng các chuyên gia tổ chức tuyên truyền để thay đổi nhận thức cho bà con nông dân; đồng thời, chuyển giao công nghệ theo hình thức “cầm tay chỉ việc” giúp người dân tiếp cận và sử dụng tốt chế phẩm từ rơm rạ; trên cơ sở đó, tạo nguồn hoa màu sạch thân thiện với môi trường, đáp ứng nhu cầu của thị trường, bảo vệ sức khoẻ cả người sản xuất và tiêu dùng.