Lo sợ về những quả “bom” môi trường gây ô nhiễm

Ảnh minh họa: IE

Trong chiến tranh, nhân dân ta đã không hề nao núng dù trung bình mỗi đầu người phải hứng chịu 500kg bom Mỹ; thế  nhưng trong thời bình này ta lại đang phải lo sợ về những quả “bom” môi trường ô nhiễm, dù số lượng mới chỉ là gần “1 quả bom/100 đầu người”.

Phải chăng – vì thế mà gần đây Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang đã nói về tình trạng ô nhiễm môi trường bằng cụm từ “nổi cộm” trong số hàng loạt vấn đề (Nguồn: Báo cáo Môi trường Quốc gia năm 2014, công bố ngày 14/6/2015).

Nhìn thực trạng khác nào “bom” trong thời bình

Theo ước tính, từ nông thôn ra thành thị, từ “dưới đất lên trên trời”, hiện nay có đến hàng triệu “quả bom”, với đủ các thể loại; mà dư luận lâu nay gắn cho các mỹ từ như: bom nước, bom hóa chất, bom bùn đỏ… Tính ra, cứ 100 người thì “chia nhau một quả” chứ ít gì đâu!

Bắt đầu từ khu vực nông nghiệp – nông thôn, toàn quốc có trên 1.153 điểm ô nhiễm môi trường do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu, bao gồm 289 kho lưu giữ và 864 khu vực ở 39 tỉnh/thành khắp cả Nước (Theo TS. Dương Hoàng Tùng - Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường). Mỗi điểm này là một kho “bom” vì chúng lưu giữ khoảng 217 tấn dạng bột, 37.000 lít dạng lỏng và 29 tấn vỏ bao bì hóa chất bảo vệ thực vật; với những loại rất độc hại như: DDT, Lindan, 666, Volphatoc, Vinizeb, Echo, Xibuta, Kayazinno, Hinossan, Viben-C...

Ở khu vực trung du và miền núi, hiện nay đang treo lơ lửng 6.648 hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích khoảng 11 tỷ m3. Trong số này, có khoảng 1.150 hồ chứa bị hư hỏng xuống cấp trầm trọng – tạo ra những “quả bom nước” mà dư luận lâu nay vẫn sốt xình xịch mỗi độ mùa mưa lũ về.

Rồi nơi đô thị cũng vậy, hàng triệu “bom nước” khác, đó là các bình nước treo lơ lửng trên các công trình, nhà xây dựng dân dụng. Xen lẫn trong 758 đô thị của cả Nước là khoảng 800.000 cơ sở sản xuất công nghiệp; hầu hết đều chứa đựng nguy cơ ô nhiễm về hóa chất, nguồn nước, thậm chí là cháy nổ mà dư luận vẫn ví là những “quả bom nổ chậm”.

Chính vì thế, gần đây, xảy ra hàng loạt những nỗi lo về tro xỉ, kim loại nặng, mưa a xít, như: về Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2; nổ “bom” hóa chất kinh hoàng lúc 16 giờ chiều ngày 17-10/2014 ở TP Hồ Chí Minh làm 3 người chết, 4 người bị thương...

Nhìn sâu hơn, việc khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên dường như là nguồn gốc cốt lõi sinh ra mưa “bom” đó. Nổi cộm như: trong chục năm qua đã diễn ra 12 vụ mất nguồn phóng xạ, kể từ vụ đầu tiền (Ngày 23/12/2003, mất hộp chứa nguồn phóng xạ Cesium Cs-137 thuộc Công ty cổ phần Xi măng Việt Trung ở Hà Nam), và gần đây nhất là vụ mất nguồn phóng xạ ở Nhà máy thép Pomina 3 ở Bà Rịa-Vũng Tàu; bùn đỏ ở hai dự án bauxite của Tây Nguyên là Tân Rai và Nhân Cơ Tây, nó được ví là những “quả bom bùn” có sức tàn phá khó lường nếu có sự cố xấu xảy ra cho các hồ chứa bùn đó.

Chủ trương- chính sách: không thiếu

Thời chiến tranh, Đảng và Chính phủ đã có những chủ trương, quyết sách phù hợp để “chiến thắng” với mọi loại bom đạn. Hơn 20 năm qua - trong công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ môi trường – cũng vậy, Đảng ta đã có nhiều chủ trương sáng suốt, và Chính phủ cũng không thiếu những kế hoạch, hành động để đưa đất nước tiến lên.

Theo thống kê của Ban Kinh tế Trung ương, hai mươi năm qua, Trung ương Đảng đã ban hành 6 văn kiện chuyên đề về bảo vệ môi trường, bắt đầu từ Chỉ thị số 187-CT (năm 1991), đến gần nhất là Nghị quyết số số 24-NQ/TW (năm 2013). Một cách song hành, Luật chuyên về Môi trường cũng đã qua 3 kỳ sửa đổi – bổ sung; Chính phủ đã cụ thể hóa thành 36 nghị định và 46 văn bản chiến lược.

Như vậy, tính ra, trung bình cứ 5 năm có một nghị quyết của Trung ương Đảng, 7 năm có một lần sửa lại Luật môi trường; một năm có hơn 2 nghị định và gần 3 văn bản chiến lược của Chính phủ.

Rồi hiện nay, Chính phủ đã có cả một hệ thống cơ quan chuyên môn về lĩnh vực môi trường cũng rất đầy đủ và chất lượng. Trong số 12 bộ ngành liên quan, có đến 14 cơ quan tương đương cấp Vụ/Viện chuyên về “quản lý nhà nước trong lĩnh vực môi trường”. Ấy là chưa kể, Bộ Tài nguyên và Môi trường có hẳn một tổng cục - Tổng cục môi trường, với 18 đơn vị trực thuộc – cấp Cục/Vụ/Viện và tương đương. Ở địa phương, 63 tỉnh/thành đều có đồng thời Sở Tài Nguyên và Môi trường, và Chi cục Bảo vệ Môi trường.

Vậy chăng - dấu hỏi ở đây là việc thực thi – “hiệu lực/hiệu quả” ở các cấp là có vấn đề, nên mới có thực trạng “bom” ô nhiễm môi trường vẫn “nở rộ” như vậy!

Phải chăng đây là lúc chúng ta phải “rung chuông” - cảnh báo, trong lúc nỗi lo về bom mìn chiến tranh chống Mỹ còn dài lâu thì cần làm nhiều hơn nữa để không tạo thêm “bom” ô nhiễm môi trường. Nên biết rằng, nhiều bản báo cáo đã chỉ ra: phải hơn 300 năm nữa mới có thể dọn sạch 6,6 triệu ha đất (hơn 20% diện tích đất toàn quốc) còn ô nhiễm bom Mỹ ở Việt Nam, dù gần 40 năm qua, hậu quả của loại bom này đã làm 104.000 nghìn người thương vong.