Tình trạng rừng "vàng", biển "bạc" đang cạn dần

Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa trình báo cáo quốc gia về việc thực hiện Công ước Đa dạng sinh học (ĐDSH) giai đoạn 2009-2013 lên Ban Thư ký Công ước ĐDSH quốc tế.

Nhiều loài đã biến mất!

Việt Nam được xếp hạng thứ 16 trên thế giới về đa dạng sinh vật và là 1 trong 10 trung tâm ĐDSH phong phú nhất thế giới với nhiều kiểu hệ sinh thái, nguồn gien đặc hữu. Thế nhưng, sự đa dạng này đang bị đe dọa nghiêm trọng vì nạn khai thác bừa bãi và sức ép từ gia tăng dân số, tốc độ đô thị hóa...

Năm 2007, Việt Nam có 880 loài động, thực vật được ghi vào Sách đỏ nhưng cũng chỉ dừng lại ở mức độ “nguy cấp”. Đến nay, đã có 10 loài động vật bị tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Tê giác Java Việt Nam là 1 trong 2 quần thể tê giác còn sót lại trên trái đất bị xác nhận là tuyệt chủng vào năm 2010. Điều này làm cho không chỉ Việt Nam mà cả thế giới tiếc nuối và lo lắng.

Các loài động vật nguy cấp, quý hiếm vẫn tiếp tục rơi vào tình trạng báo động tuyệt chủng cao do nạn săn bắt trộm và mất môi trường sống. Các nhà máy xi măng phá hết các núi đá vôi để lấy nguyên liệu đã đẩy loài voọc mông trắng, voọc mũi hếch... ra khỏi “nhà” và đến bờ tuyệt chủng, loài này chỉ còn tính bằng cá thể thay vì bầy đàn như trước kia.

Tương tự, hổ Việt Nam vốn có số lượng đến hàng ngàn con nhưng nay cũng chỉ còn khoảng 30 con, phân bố trong các khu bảo tồn. Không chỉ các loài động vật quý hiếm mà những loài được xem là phổ biến cũng đang bị ảnh hưởng nguồn gien di truyền do sự khai thác quá mức. Số lượng thủy sinh vật, nhất là các loài tôm cá có giá trị kinh tế cao, cũng bị giảm sút nghiêm trọng.

Hệ sinh thái ngập nước Tràm Chim, Đồng Tháp có nguy cơ suy thoái đa dạng sinh học vì hệ thống thủy điện trên sông Mê Kông

Hệ sinh thái dưới nước cũng không tránh khỏi bị tận diệt do con người. Rạn san hô ở Cô Tô, Quảng Ninh vốn được đánh giá phát triển tốt, độ phủ đạt 80%-100% nhưng từ năm 2007 đến nay, chết rất nhiều, có nơi tỉ lệ chết đến 90%. Diện tích san hô toàn quốc đã giảm đến 10%, hiện còn 14.000 ha, trong đó chỉ 3% phát triển.

“Hung thần” thủy điện

Quá trình đô thị hóa, phát triển cơ sở hạ tầng đã làm phá vỡ các sinh cảnh tự nhiên, mất các hệ sinh thái dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học. Theo thống kê, từ năm 2008 đến nay, đã có trên 100.000 ha đất rừng khộp - một hệ sinh thái đặc thù của thế giới - tại Tây Nguyên bị chuyển đổi sang trồng cao su. Tương tự, diện tích rừng ngập mặn từ 400.000 ha năm 1943, đến nay chỉ còn 130.000 ha.

Nguyên nhân chủ yếu là chuyển đổi mục đích để nuôi tôm và một số loài thủy sản khác. Tỉ lệ che phủ rừng và diện tích rừng cả nước có xu hướng tăng nhưng chủ yếu là rừng trồng mới, ĐDSH thấp trong khi diện tích rừng giàu ĐDSH đang suy giảm nhanh chóng, diện tích rừng nguyên sinh hầu như không còn.

Thủy điện được cảnh báo là một dạng hạ tầng đe dọa lớn đến ĐDSH. Cả nước hiện có hơn 800 thủy điện nằm trong quy hoạch. Tất cả các nghiên cứu đều chỉ ra rằng vùng sông sau đập chịu tác động rất lớn như gây ảnh hưởng đến nơi cư trú, đời sống của các sinh vật, tạo điều kiện cho các loài ngoại lai xâm nhập...

Việc xây dựng nhiều thủy điện còn làm mất các khu rừng tự nhiên, chia cắt dòng chảy. Nhiều công trình không vận hành đúng quy trình không những gây thiệt hại cho người, nền kinh tế mà còn làm suy thoái các hệ sinh thái.