Gặp sự cố là đổ thừa trời, đất

Gần đây, mỗi khi xảy ra chuyện thì chúng ta lại nghe các bên phải giải trình trách nhiệm đổ thừa cho yếu tố khách quan để cho rằng đó là sự cố bất khả kháng.

Sao không gọi điện hỏi trời?

Hiện trường vụ sập hầm thủy điện Đạ Dâng (xã Lát, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng) khiến 12 người mắc kẹt, sau đó được giải cứu Ảnh: PHÙ DUNG

Mới nhất là vụ sập hầm thủy điện Đạ Dâng - Đa Chomo (tỉnh Lâm Đồng) vào tuần trước. Đây là tai nạn được đánh giá đặc biệt nghiêm trọng, 12 công nhân suýt mất mạng, tiền của hao tốn cho công tác cứu hộ và giải quyết hậu quả cực lớn. Vậy mà đại diện chủ đầu tư (Công ty CP Long Hội) giải thích “ngon ơ”: Sập là do địa chất yếu, cộng với mưa nhiều làm nước đọng khiến đất nhũn (!). Đáng nói là những yếu tố này đều đã được cảnh báo trước và quá trình thi công thì đã thay đổi một vài đơn vị.

Hôm 21-10, tại cuộc họp bàn về giải pháp chống ngập cấp bách trên địa bàn TP HCM với các sở, ngành và quận, huyện, Phó Chủ tịch UBND TP Nguyễn Hữu Tín “truy” vì sao TP còn 14 điểm tái ngập, 2 điểm ngập mới cộng với 11 điểm cũ chưa xóa xong (tổng cộng là 27 điểm). Đại diện trung tâm chống ngập giải thích do việc thi công chặn dòng kênh Tân Hóa - Lò Gốm gây 5 điểm ngập, còn 9 điểm ở quận Bình Thạnh ngập là do mưa quá lớn, vượt tần suất (hơn 100 mm).
 
“Trước, chúng ta xử lý ngập ở khu vực này bằng biện pháp cấp bách, căn cứ vào lượng mưa trung bình để xử lý. Bây giờ mưa lớn quá nên bị ngập” - đại diện trung tâm nói. Phó Chủ tịch Nguyễn Hữu Tín cắt ngay: “Vì sao không điện lên ông trời hỏi trước để tìm giải pháp mà để ổng mưa bất tử vậy rồi sao mà đỡ được? Hỏi ổng năm nay mưa kiểu gì để chuẩn bị. Nay mưa Bình Thạnh, mai mưa Gò Vấp..., vấn đề là phải tìm ra nguyên nhân để xử lý chứ nói như thế thì vô phương rồi lại đổ thừa nhau?”.

Trước đó, cuối tháng 9-2014, đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai với vốn đầu tư 1,5 tỉ USD vừa thông xe ít ngày đã lún, nứt. Trong lúc chưa tìm ra nguyên nhân thì cơ quan hữu trách khiến thiên hạ mắt tròn mắt dẹt khi nói: Lún, nứt là do đường quá dài, đi qua nhiều vùng thổ nhưỡng phức tạp cộng với thời tiết bất thường nên mới xảy ra sự cố ngoài ý muốn.

Công trình lộ thiên đổ thừa cho trời, còn công trình ngầm thì đổ thừa cho đất. Đó là đường ống nước Sông Đà (Hà Nội) bị vỡ nhiều lần khiến 70.000 hộ dân lao đao. Công trình “vàng” này có vốn đầu tư 1.500 tỉ đồng, đưa vào sử dụng 6 năm thì vỡ đến 9 lần, tốn cả ngàn tỉ đồng để khắc phục song chủ đầu tư (Vinaconex) vẫn cho rằng do nền địa chất yếu (?!).

Nghe không lọt tai

“Các đồng chí ơi, làm việc như thế này tắc trách lắm, có lỗi với dân lắm! Tiền của nhà nước bỏ ra mà giờ báo cáo mấy ông nói vậy, không ông nào nắm được nguyên nhân vì sao ngập thì làm sao mà tìm giải pháp?” - Phó Chủ tịch Nguyễn Hữu Tín trách cứ tại cuộc họp nói trên. Rõ ràng, đổ cho trời là không thể chấp nhận. Tỉnh, thành nào cũng có trời, cũng có mưa to nhưng nhiều địa phương rất hiếm khi ngập còn TP HCM thì hễ mưa to là ngập nặng, ngập năm này qua năm khác. Lý do chính xác là vì các giải pháp chống ngập vừa thiếu vừa không hiệu quả.

Các công trình bị lún, nứt, sập khác cũng vậy. Đến khi đường ống Sông Đà vỡ lần thứ 9 (tháng 7-2014), Vinaconex dường như chưa chịu thừa nhận do chất lượng đường ống không phù hợp và khâu thi công có vấn đề. Còn đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai được thực hiện theo quy chuẩn quốc tế, các nhà thầu nước ngoài tham gia đều có tên tuổi... song lẽ nào vì địa chất phức tạp, mưa nắng bất thường mà mau hỏng? Cần biết thêm rằng hồi đầu năm 2012, Hội đồng Nghiệm thu nhà nước các công trình xây dựng đã chỉ rõ nhiều bất cập ở công trình này, như thi công nền đường chưa tốt; một số gói thầu chậm tiến độ do năng lực nhà thầu yếu, trong khi nhà thầu chính chưa làm tốt vai trò điều hành, quản lý... Đó là chưa nói trước khi thi công, nếu đủ thực lực và trách nhiệm, đơn vị khảo sát thiết kế phải đánh giá đúng hiện trạng địa chất.

Còn vụ Đạ Dâng, hãy nghe phản biện của ông Nguyễn Thế Phùng - chuyên gia Hội đồng Thẩm định nhà nước về công trình ngầm: Địa chất nào thì có thiết kế nấy. Đổ thừa cho thời tiết hay địa chất là bao biện.

Những kiểu đổ thừa như vậy chẳng thể nghe lọt tai nhưng cứ phải nghe đi nghe lại nhiều lần. Chuyện gì cũng đổ hết cho trời, đất thì cuối cùng mọi thiệt hại cứ đổ xuống đầu người dân.

 
PGS-TS Nguyễn Quang Toản, nguyên Chủ nhiệm, Bộ môn Đường bộ - Trường ĐH Giao thông Vận tải:

Trách nhiệm thuộc về con người

Bộ Giao thông Vận tải kết luận vết nứt đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai là do điều kiện địa chất biến đổi bất thường, xảy ra ngoài tầm kiểm soát của chủ đầu tư, đơn vị tư vấn... chỉ là một cách nói ngụy biện. Trách nhiệm phải thuộc về con người.

Bởi vì, ở vùng địa chất xấu thì vấn đề quan trọng là người thi công phải theo dõi, đánh giá và xử lý như thế nào cho hợp lý. Nền đất dù biến đổi bất thường thì cũng phải có những chuyển động tự nhiên từ trước chứ không thể bỗng dưng có sự cố sụt lún. Trách nhiệm thuộc về những người làm nhiệm vụ xây dựng, tư vấn thiết kế, giám sát thi công. Phải rà soát lại để xác minh thiếu sót nằm ở khâu nào thì khâu đó phải hoàn toàn chịu trách nhiệm.

TS Hồ Long Phi, Giám đốc Trung tâm, Quản lý nước và Biến đổi khí hậu - ĐHQG TP HCM:

Đừng đổ lỗi khách quan!

TP HCM vẫn còn xuất hiện các điểm ngập mới và tái ngập trong thời gian qua. Ngoài nguyên nhân khách quan như: biến đổi khí hậu, mực triều cường liên tục đạt kỷ lục mới... thì một phần cũng do con người. Cụ thể, quá trình thiết kế thi công hệ thống các công trình chống ngập chưa thật sự đồng bộ. Phần lớn hệ thống thoát nước được thiết kế trước đây nên không còn phù hợp.

Đó là chưa nói đến sự phối hợp giữa các đơn vị trong việc chống ngập chưa chặt chẽ. Đáng lẽ ra trong quá trình thi công, hệ thống thoát nước nên được lắp đặt trước, sau đó mới thi công các cơ sở hạ tầng khác thì ở TP làm ngược lại...