Đất ở các tỉnh Tây Nguyên đang thoái hoá mạnh với quy mô lớn

 Đất ở các tỉnh Tây Nguyên đang thoái hoá mạnh- Ảnh: TL

Theo báo cáo, các tỉnh Tây Nguyên có tổng diện tích đất tự nhiên trên 5,4 triệu ha, là vùng có diện tích đất đang sử dụng chiếm tỷ lệ cao: 81,5%, đứng thứ 4 trong 7 vùng của nước ta. Địa hình đất Tây Nguyên là một phức hợp :núi, cao nguyên, trũng giữa và đồng bằng, với nguồn tài nguyên đất rất đa dạng, nhất là có 1,3 triệu ha đất đỏ bazan với hàm lượng chất hữu cơ, đạm, lân, kali…khá cao, thích hợp với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là các loại cây công nghiệp dài ngày như cà phê, cao su, hồ tiêu, chè, dâu tằm, cây ăn quả…Qua nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy, hiện nay, các tỉnh Tây Nguyên có diện tích đất thoái hoá ở cấp độ mạnh và rất mạnh là trên 1,5 triệu ha, trong đó, nhiều nhất là tỉnh Gia Lai có 850.000 ha, kế đến là các tỉnh Kon Tum, Lâm Đồng. Nghiêm trọng hơn, các tỉnh Tây Nguyên đã có trên 71,7% đất đỏ bazan đã bị thoái hoá ở nhiều cấp độ khác nhau. Đi kèm với thoái hoá đất, các tỉnh Tây Nguyên cũng đã có trên 560.000 ha đất bị hoang mạc hoá. Theo dự báo, trong vài năm đến, các tỉnh Tây Nguyên sẽ có trên 1,876 triệu ha đất (chiếm khoảng 34,3% tổng diện tích đất vùng Tây Nguyên) bị thoái hoá mạnh và rất mạnh. trong đó, tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng là những địa phương có diện tích đất có nguy cơ bị thoái hoá cao, lên đến trên 300.000 ha mỗi tỉnh.

Theo Giáo sư-Tiến sĩ Khoa học Lê Huy Bá và Thạc sĩ Đỗ Thị Thao, Khoa Môi trường , Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, thành phố Hồ Chí Minh, nghiên cứu tại Đắk Lắk cho thấy, với lượng mưa hàng năm, ở những khu vực đất có độ dốc từ 5 đến 8 độ thì trên 1 ha đất nương rẫy , lượng đất bị rửa trôi lên đến 95,1 tấn/năm, trên đất trồng ngô là 105,7 tấn, trên đất trồng cà phê 2 năm tuổi là gần 70 tấn…gấp nhiều lần so với nơi có rừng (rừng tái sinh chỉ có 12 tấn, rừng nguyên sinh chỉ có dưới 6 tấn). Qua tổng kết tại nhiều điểm quan trắc trên các độ dốc và vùng đất khác nhau cũng cho thấy do canh tác không khoa học nên lượng chất dinh dưỡng trung bình hàng năm trên 1 ha đất sản xuất ở các tỉnh Tây Nguyên bị cuốn trôi rất lớn, cụ thể như 171 kg N, 19 kg P 2 O 5 , 337,5 kg K 2 O , 1.125 kg chất hữu cơ. Tính ra, mỗi năm đất các tỉnh Tây Nguyên bị trôi xuống sông Mê Kông và sau đó bị đẩy ra biển Đông lên đến hàng trăm triệu tấn, kèm theo đất là hàng vạn tấn N, P 2 O 5 , K 2 O…Đây là lý do chính khiến cho đất canh tác ở các tỉnh Tây Nguyên mau bạc màu, xói mòn nhanh chóng.

Không có rừng che phủ, lượng nước ngầm trong đất ở vùng Tây Nguyên cũng bị suy kiệt, độ ẩm của đất cũng giảm, các vi sinh vật trong đất cũng mất theo nên dẫn đến một số vùng xuất hiện sa mạc hoá, hạn hán quanh năm, cây khô cằn không phát triển được…

Chương trình Tây Nguyên 3 đã khuyến cáo, cụ thể hoá chiến lược này bằng việc tập trung vào một số nhiệm vụ cụ thể như tăngcường năng lực phòng chống hạn bằng bài toán cân bằng nước, giải quyết các mâu thuẫn trong khai thác và sử dụng hợp lý nguồn nước mặt, nước dưới đất (nước ngầm). Các nhà khoa học cũng đưa ra các giải pháp nâng cao năng lực của các hồ chứa vừa và nhỏ, ứng dụng các công nghệ chống xói mòn, tăng khả năng giữ ẩm bằng vật liệu Polymer, áp dụng thực tế vào các mô hình trồng cà phê, hồ tiêu, cao su. Các tỉnh Tây Nguyên cũng nhanh chóng tăng nhanh diện tích rừng trồng, tăng cường quản lý bảo vệ rừng hiện có tốt hơn…nhằm từng bước hạn chế, tiến đến ngăn chặn được các quá trình thoái hoá đất, giảm nguy cơ cơ lan rộng tình trạng sa mạc hoá để sử dụng đất bền vững góp phần phục vụ tốt yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn.