Mô hình “Đồng quản lý” đang lấy lại màu xanh cho rừng ven biển

Ảnh: minh họa

*Từ mô hình “Đồng quản lý”

Đến huyện Cù Lao Dung tỉnh Sóc Trăng nằm cuối con sông Hậu với mênh mông nước ra biển, chúng tôi cảm nhận ngay một màu xanh của mía, rau màu bạt ngàn từ đầu đến cuối cù lao. Với diện tích tự nhiên hơn 11.000 ha, huyện cù lao này rất tươi tốt cây trái quanh năm, nhưng cũng đang phải hứng chịu cảnh ngập úng mỗi khi nước thủy triều dâng cao, lũ đầu nguồn đổ về lớn. Trong đợt triều cường giữa tháng 10 vừa qua, người dân nơi đây bị thiệt hại tài sản, hoa màu hơn 9 tỷ đồng do đê bao bị vỡ, nước tràn vào nhà, ruộng đồng gây ngập úng.

Trao đổi với chúng tôi về sự biến đổi khí hậu gây thiệt hại lớn cho người dân ven biển, ông Hồ Thanh Kiệt, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Cù Lao Dung cho biết, trên địa bàn huyện đang có mô hình “Đồng quản lý” rừng rất hay, đã phần nào làm giảm thiệt hại do thiên tai.

Tò mò về mô hình “Đồng quản lý” được tổ chức thế nào, chúng tôi đã tìm về xã An Thạnh Nam để tìm hiểu. Nằm ở phía Nam của Cù Lao Dung, tiếp giáp với biển Đông, khu rừng ngập mặn ven biển rộng khoảng 600ha này đang được chính quyền địa phương, lực lượng kiểm lâm và bà con nơi đây bảo vệ rất tốt. Cánh rừng xanh mát chủ yếu là cây mắm, vẹt, bần… tạo một mảnh xanh lớn mà đứng trên đê bối cao hơn mặt ruộng vài mét cũng không thấy bờ biển đâu.

Dẫn chúng tôi đi thăm cánh rừng theo mô hình “Đồng quản lý”, anh Thạch Sơn, Nhóm trưởng Nhóm Đồng quản lý chia sẻ với chúng tôi về cách làm việc của nhóm. Anh Sơn cho biết, nhóm mới thành lập khoảng 3 năm nay, nhưng xuất phát ban đầu là tổ chức GIZ của Cộng hòa Liên bang Đức tài trợ cho người dân trồng rừng, phát triển sinh kế ngay dưới tán rừng, nên việc chặt phá rừng đã được giải quyết triệt để. Sau khi hoàn thành dự án họ bàn giao lại cho chính quyền địa phương tiếp tục quản lý, phát triển rừng, nhưng lại bị tái xâm hại. Năm 2013, chính quyền địa phương, người dân nơi đây đã lập một bản quy chế “Đồng quản lý” rừng ngập mặn ven biển, từ đó rừng phát triển trở lại nhờ có sự chăm sóc bảo vệ của người dân.

Theo anh Thạch Sơn, quy chế chỉ là để phân định trách nhiệm và thẩm quyền của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ rừng, cái chính vẫn là ý thức của người dân. Anh Sơn cũng là một trong 200 hộ dân sống trong phạm vi rừng ngập mặn này, nghề nghiệp chủ yếu là làm nông nghiệp và đánh bắt gần bờ. Nhóm của anh Sơn có gần 10 người vừa làm nghề đánh bắt ba khía, cua dưới tán rừng ngập mặn, vừa làm nhiệm vụ bảo vệ, cảnh giới người lạ từ nơi khác vào rừng khai thác thủy sản, đốn cây rừng.


Theo quy chế “Đồng quản lý”, toàn bộ diện tích rừng ven biển này được chia ra làm 4 khu khác nhau như: khu phòng hộ (cấm tất cả các hoạt động, trừ tuần tra), các khu phục hồi bên trong rừng, khu phục hồi bên ngoài rừng và khu sử dụng bền vững chỉ thành viên của nhóm mới được đánh bắt theo quy định. Từ việc thấy sự cần thiết của rừng phòng hộ ven biển quan trọng với cuộc sống người dân đến mức nào, chính quyền địa phương đã tìm ra cách quản lý và tạo điều kiện cho người dân có cuộc sống ổn định ngay dưới tán rừng là cách làm hiệu quả ở đây.

*Nhân rộng để thích ứng với biến đổi khí hậu

Theo Vụ Phát triển rừng (Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện cả nước chỉ còn khoảng 166.000 ha rừng ngập mặn, phòng hộ ven biển, giảm 60% diện tích so với cách đây 70 năm. Nguyên nhân khiến rừng suy giảm nhanh chóng, một phần là do người dân chặt phá làm đầm nuôi tôm tự phát, nuôi tôm quảng canh, sinh thái. Một trong những nguyên nhân khác nữa là chuyển mục đích hợp pháp sang nuôi trồng thủy sản, sản xuất nông nghiệp, xây dựng đê bao, cảng biển…

Chiếm 80% diện tích rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển là thuộc về vùng đồng bằng sông Cửu Long, nó giữ vai trò rất quan trọng đối với đời sống cư dân đồng bằng nơi đây. Nhận thức thấy tác hại của sự biến đổi khí hậu gây xâm nhập mặn, ngập úng, xói lở bờ biển, người dân đang dần có ý thức bảo vệ và phát triển rừng.

Trong chuyến công tác mới đây, chúng tôi được tiếp xúc với người dân và một vài thành viên của Tổ chức Hợp tác phát triển Đức (GIZ) ở ấp Vàm Rầy, xã Bình Sơn, huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang . Cũng giống như cách làm của mô hình bảo vệ và phát triển rừng ở Cù Lao Dung, diện tích mô hình ở ấp Vàm Rầy chỉ gần 4 ha, nhưng nó có vai trò rất lớn cho việc ngăn sóng, chống xói lở bờ biển, bảo vệ hàng trăm hộ dân sống ngay trong thân đê bối mỏng manh.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, hiện trên địa bàn tỉnh có khoảng hơn 5.000 ha rừng ngập mặn trải dài dọc tuyến bờ biển trên 200km của tỉnh. Những năm qua, do sự xâm thực của biển, nhiều diện tích rừng mỏng ven bờ đã bị mất, gây xói lở nghiêm trọng cho bờ, nhiều nơi biển xâm lấn đất liền đến 25m mỗi năm. Tỉnh đang có kế hoạch bảo vệ và phát triển diện tích rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển lên gấp đôi vào năm 2020. Trước mắt tỉnh đã tiến hành rà soát lại đất đai, quy hoạch và tiến hành trồng rừng, đặc biệt là cùng với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tỉnh sẽ hỗ trợ người dân phát triển sinh kế, bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn ven biển nhiều hơn nữa.

Tuyến đê biển Tây thuộc huyện U Minh, tỉnh Cà Mau vài năm trở lại đây, sóng biển đã tàn phá hàng chục ha rừng ngập mặn, dẫn đến sạt lở bờ biển nghiêm trọng. Hiện Trung ương đang đầu tư các tuyến kè bê tông ly tâm, nhằm tạo bãi bồi để tái tạo rừng, nhưng do thiếu vốn nên thi công chậm, trong khi sóng biển tấn công ngày một dữ dội, làm cho hàng trăm ha đất đai, nhà cửa của người dân nơi đây bị trôi ra biển. Giải pháp công trình và phi công trình nhằm tạo bãi bồi để trồng rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển đang được tỉnh Cà Mau triển khai. Đi cùng với đó là việc vận động người dân bảo vệ và trồng rừng ngay trong phạm vi khu vực sinh sống để giữ đất, chống sóng biển tàn phá.

Ông Đào Văn Sự, Phó Chánh Văn phòng Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng chia sẻ với chúng tôi, hiện tỉnh chỉ còn 6.000 ha rừng ngập mặn, phòng hộ ven biển. Lãnh đạo ngành nông nghiệp Sóc Trăng rất muốn nhân rộng mô hình “Đồng quản lý” rừng ở huyện Cù Lao Dung ra toàn tỉnh để phấn đấu đến 2020, toàn tỉnh sẽ có hơn 10.000 ha rừng ngập mặn bảo vệ đất nông nghiệp và cuộc sống người dân.

Ông Phan Huy Thông, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết: Trong chiến lược phát triển lâm nghiệp, ứng phó với biến đổi khí hậu, dự kiến cả nước phát triển diện tích rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển, chống cát bay đạt 330.000 ha vào năm 2015 và 500.000 ha vào năm 2025. Để hiện thực hóa được kế hoạch này rất cần nhân rộng các mô hình bảo vệ và phát triển rừng như ở Cù Lao Dung (Sóc Trăng).