Nuôi ong nguy hiểm, thu tiền tỷ mỗi mùa ở Mộc Châu

Nhiều người ví người nuôi ong như những người du mục bởi trong vòng một năm họ phải di chuyển hết vùng này đến vùng khác để kiếm thức ăn cho ong. Những nơi lý tưởng để kiếm mật là Tây Nguyên và vùng núi phía Bắc. Vụ thu hoạch mật kéo dài từ tháng 11 tới tháng 5 (âm lịch). Vào thời điểm này, trên cao nguyên Mộc Châu (Sơn La) phải có đến gần 100 trại lớn nhỏ, mỗi trại nuôi tới hàng trăm đàn. Ong nuôi lấy mật phổ biến giống nhập từ Italy và một số nước khác. Giống ong ngoại cho năng suất mật cao hơn nên vẫn được người nuôi ưa chuộng. Tuy nhiên, ong ngoại thường chịu rét kém hơn ong nội nên vào mùa đông giá rét nhiều đàn ong lại phải di chuyển về phương Nam tránh rét.

Chàng thanh niên tên Nam (21 tuổi), quê Buôn Mê Thuột đã có hơn 4 năm trong nghề. Gia đình anh nuôi khoảng 700 đàn, chia nhau trên khắp cả nước. Trung bình mỗi địa điểm Nam chỉ lưu trú khoảng một tháng. Hiện một mình Nam quản lý 171 đàn ong trên Mộc Châu.

Nam di chuyển qua các tỉnh như Bình Phước, Lâm Đồng, Đắc Nông, Đắk Lắk, Gia lai, Sơn La... hay miền Tây Nam Bộ như Bến Tre, Tiền Giang... một năm khoảng hơn chục lần để nuôi ong.  Anh cho biết, ong phải di chuyển nhiều để phù hợp thời tiết và lấy thức ăn. Có như vậy, ong mới cho ra năng suất cao khi vào mùa lấy mật.

Thức ăn chủ yếu trong mùa khai thác mật là phấn hoa trộn với đường và bột đậu nành (rang chín, xay mịn) để nuôi ấu trùng, sinh nở và tồn tại đàn ong.

Mỗi tổ được tính là một đàn. Ong thường có các bệnh chí, thối ấu trùng. Tuổi thọ của một ong thợ là 45 ngày. Nhưng qua quá trình đi làm, tuổi thọ của nó chỉ còn khoảng 30 ngày, riêng ong chúa từ 2 đến 3 năm.

Trong tổ duy nhất có một con ong chúa, nó to hơn hẳn ong thợ và có mầu đậm hơn, làm nhiệm vụ sinh sản và "điều hành" toàn bộ tổ.

Cửa tổ ong rất nhỏ, chỉ vừa cho ong chui lọt. Khi lấy phấn về ong chui qua cửa, những hạt phấn ong bị gạt lại rơi xuống khay. Đàn ong ổn định và không có bệnh tật mỗi năm cho ra khoảng 40kg mật. Vào mùa thu mật, nếu thời tiết tốt thì 7-10 ngày sẽ cho một vòng. Những trại ong có nhiều đàn thì người nuôi ngày ngày phải lấy mật từ sáng tới tối.

Phấn ong được lấy về phơi khô dành làm thức ăn cho ong trong mùa lấy mật, có mùi thơm và vị ngọt.

Ong thường rất ít đốt, phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Người nuôi bị đốt cả trăm lần một mùa là chuyện bình thường. Tuy nhiên, không phải ai cũng thường xuyên mang theo đồ bảo hộ.

Người nuôi di chuyển tới các khu vực dân cư thường bị dân phản đối, đuổi hoặc đập trại do họ không biết rõ về ong.Trong ảnh là nhóm nuôi đến từ Tuyên Quang. Họ nuôi cùng lúc nhiều đàn, rải rác khắp nơi. Những lúc lấy mật sẽ phải huy động 4 đến 5 người. Vào mùa họ phải làm từ sáng tới tối.

Ong sợ khói nên trước khi giũ ong ra họ cần phải đốt những lõi ngô để tạo khói.

 "Ong nuôi lấy mật thường không gây hại, chỉ đau một chút thôi", Nam nói.

Cách lấy mật của người nuôi ong là xịt nước cho cánh ong bị nước ướt không bay được lên.

Sau đó giũ ong ra trước khi lấy mật.

Sau khi đã giũ toàn bộ, ong được cho vào lồng quay để cho mật văng ra.

Những chai mật ong ánh vàng được bán ven đường cùng với các đồ nông thủy sản vùng cao nguyên Mộc Châu. Mật chủ yếu bán cho tư nhân thu mua và có giá bán lẻ vào khoảng 120.000  - 200.000 đồng/lít (tùy loại). Với khoảng 40 lít mật ong/chuồng, trung bình gia đình Nam mỗi vụ có doanh thu vài tỷ đồng từ con số 700 chuồng ong này.