Yến sào: Thật, giả khó lường

Biết chúng tôi có nhu cầu tìm nguồn yến sào ổn định để đưa về các tỉnh miền Tây tiêu thụ, một người dắt mối giới thiệu đến gặp anh Minh (chủ một cơ sở chế biến yến ở quận 8, TP HCM). Khi chúng tôi nhất quyết đòi tham quan cơ sở trước khi quyết định mua, anh Minh dẫn đến một căn nhà trong con hẻm nhỏ ở đường Âu Dương Lân, quận 8.

“Công nghệ” thêu tổ

Cầm trên tay những tổ yến méo mó, sứt sẹo, to nhỏ không đều nhau, anh Minh cho biết nếu cứ để nguyên thế này thì chẳng ai dám mua vì lẫn trong tổ yến có rất nhiều tạp chất như lông, rác, phân, đất, cát. Để bán được hàng, các cơ sở chế biến phải làm công việc “dọn” yến trước khi đóng gói. Mở một bao tải đựng tổ yến màu trắng ngà rất đều và đẹp, anh Minh cho biết cơ sở thường đặt mua tổ yến từ Malaysia hoặc Thái Lan với giá khoảng từ 5-6 triệu đồng/100 g rồi về gia công.

Một nhà nuôi chim yến ở Ninh Thuận, địa phương có nghề nuôi chim yến lấy tổ đang phát triển mạnh Ảnh: LÊ TRƯỜNG

Cách “dọn” tổ yến nghe thì đơn giản nhưng thao tác lại khá phức tạp mà chỉ những người thợ chuyên nghiệp mới làm được. Khu vực gia công của anh Minh được bố trí riêng biệt trên 2 tầng lầu của căn nhà và được giao cho những người thợ “ruột” hoặc con cháu để không lộ bí quyết.

Theo đó, tổ yến được ngâm nước cho nở tung ra rồi cho dầu ăn vào chà xát nhưng không để sợi yến bị gãy vụn, còn các loại tạp chất sẽ bám vào dầu nổi trên mặt nước. Sau khi làm sạch chất bẩn, tổ yến được tẩy trắng bằng hóa chất. Kế tiếp, nhóm thợ dùng một số nguyên liệu có bề ngoài giống tổ yến như mủ trôm, rau câu trộn thêm vào. Cuối cùng là công đoạn “thêu tổ”.

Trên các tổ yến thật, người thợ khéo léo dùng nhíp gắp từng sợi yến đan lẫn với mủ trôm và rau câu để “dệt” thành một tổ yến sào hoàn chỉnh theo một tỉ lệ định sẵn: 20%, 50% hoặc 70% yến nguyên chất. Những tổ yến này sau đó được đóng hộp rất bắt mắt để tung ra thị trường.

Ông Nguyễn Minh Quang - một “chuyên gia” sản xuất yến “độn” ở Ninh Thuận từ hơn 4 năm trước, nay đã giải nghệ - cho biết thêm: Thậm chí có thể dùng cọng bún tàu để “dệt” chung với yến thật vì màu sắc, kích cỡ của cả 2 khá tương đồng. Để tránh bị phát hiện vì bún tàu khi ngâm nước sẽ giãn nở, trước khi “dệt” tổ, người ta xử lý bằng cách ngâm chúng vào nước hàn the. Tổ yến dỏm cũng được ngâm phèn chua mươi phút để trắng và dai hơn.

Theo một người buôn yến sào ở Cam Ranh (Khánh Hòa), không chỉ tổ yến được độn khi làm sạch mà ngay cả khi còn thô cũng được “phù phép”. Các cơ sở chế biến ngâm tổ yến thô vào nước ấm để lấy bớt các cọng yến thật, rồi thêm các nguyên liệu dỏm, kể cả lông và tạp chất, sau đó “thêu”, xịt hóa chất chống mốc, tạo hương liệu có mùi tanh tổ yến, nhuộm thêm màu vàng nhạt để giống yến đảo,

Giá nào cũng lời

Anh Minh cho biết với mặt hàng yến sào thì giá nào cũng có. Loại 1 (có khoảng 70% yến thật), giá bán 6 triệu đồng/100 g, loại 2 (50%) giá 4 triệu đồng, loại 3 (20%) giá 2 triệu đồng. Anh Minh tiết lộ trừ những công ty uy tín, còn lại, các cơ sở mua bán yến nhỏ lẻ trên thị trường dù quảng cáo là yến sào thiên nhiên, yến nuôi nhưng thật ra đã pha tạp phẩm nên bán giá nào cũng kiếm ăn được.
  

Chế biến yến sào, thật - giả khó lường Ảnh: MINH ANH

Theo một chủ cơ sở nuôi yến ở Ninh Thuận, để dễ dàng móc túi người tiêu dùng, các đầu nậu trong nghề thường phân ra các loại yến đảo (tức yến tự nhiên thu hoạch từ các đảo) có màu vàng đục, yến nhà (yến nuôi) có màu trắng ngà và yến huyết (chim yến nhả máu để làm tổ) có màu đỏ bầm.

Theo đó, yến huyết có giá cao nhất, từ 12-15 triệu đồng/100 g, yến đảo có giá 6-8 triệu đồng, yến nhà có giá từ 3-4 triệu đồng. “Thực tế thì yến nào cũng phải “dọn”, phải “thêm”, phải “nhuộm” trước khi đem đi tiêu thụ. Đã mang yến sào đi bán không ai để nguyên vì nhìn rất xấu, không được giá. Vả lại, muốn lời, chắc chắn phải thêm các nguyên liệu khác rẻ tiền hơn” - anh Minh khẳng định.

Theo các chuyên gia về yến sào của Công ty Yến Việt Ninh Thuận, để có được một tổ yến nguyên chất, hợp vệ sinh, phải qua nhiều công đoạn xử lý. Tại công ty này, tổ yến sau khi thu hoạch được đưa vào lò hấp công nghệ để khử trùng, sau đó sơ chế. Sản phẩm yến sào sơ chế được đưa đến các cơ quan chức năng kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm và chất lượng, khi đó mới đưa đi tiêu thụ.