Nhân Ngày Phòng chống thiên tai 22/5: Ứng phó với thiên tai do tác động của biến đổi khí hậu

Ảnh minh hoạ IE

* Gia tăng các cực đoan khí hậu
 

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thục, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường: Hiện tượng cực đoan được xác định là hiếm, có cường độ lớn, khắc nghiệt. Các kết quả nghiên cứu cho thấy có những mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và các cực trị thiên tai. Tại Việt Nam , nhiệt độ cực đoan tăng ở hầu hết các vùng khí hậu, mưa cực đoan tăng ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, hạn hán tăng cường mức độ khắc nghiệt. Ngoài ra mưa phùn giảm rõ rệt, không khí lạnh ở Bắc Bộ giảm, mưa trái mùa và mưa lớn dị thường xuất hiện thường xuyên hơn... Đặc biệt, tần suất bão, áp thấp nhiệt đới đổ bộ vào Việt Nam không có xu thế rõ ràng, khu vực đổ bộ của các cơn bão, áp thấp nhiệt đới lùi dần về phía Nam .

Sử dụng kết quả tính toán các mô hình khí hậu toàn cầu và khu vực, theo kịch bản cao, dự tính số ngày nắng nóng tăng lên 60 đến 95 ngày/năm ở vùng địa hình thấp vào cuối thế kỷ 21. Nắng nóng xuất hiện nhiều hơn và tồn tại lâu hơn, nghiêm trọng hơn ở phía Nam . Cường độ mưa và độ dài gió mùa giảm, mưa cực đoan có xu thế giảm ở vùng duyên hải và tăng ở khu vực Tây Nguyên. Hạn hán xuất hiện nhiều hơn, thường xuyên hơn, quy mô dài, nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, tần suất bão giảm, song cường độ bão cần phải được nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.

* Thiên tai gây thiệt hại nghiêm trọng

Văn phòng Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương cho biết: Năm 2013, thiên tai ở Việt Nam diễn biến phức tạp, bất thường, bão xuất hiện sớm và nhiều hơn so với trung bình nhiều năm. Đây là năm ghi nhận số lượng cơn bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên biển Đông ảnh hưởng đến Việt Nam đạt mức kỷ lục trong 50 năm qua và cũng là năm kỷ lục về số cơn bão có cường độ mạnh trên cấp 12 đổ bộ vào đất liền nước ta.

Đáng lưu ý nhất là các cơn bão mạnh số 10, số 11 liên tiếp đổ bộ vào các tỉnh miền Trung vào tháng 10 và đầu tháng 11, đặc biệt là siêu bão Haiyan khi vào biển Đông bão di chuyển nhanh, đổi hướng nhiều lần, dịch chuyển từ khu vực giữa biển Đông lên vịnh Bắc Bộ. Lũ đặc biệt lớn, do ảnh hưởng hoàn lưu bão số 15 tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, một số sông đã vượt mức lịch sử. Mưa đá, lốc xoáy và các đợt rét đậm, kèm theo mưa tuyết gây thiệt hại lớn tại các tỉnh miền núi phía Bắc; điển hình là trận lũ quét gây thiệt hại nghiêm trọng xảy ra vào đầu tháng 9, tại xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.

Tổng hợp báo cáo từ các địa phương, thiên tai trong năm 2013 đã làm 285 người chết và mất tích, 859 người bị thương, 12.185 nhà bị đổ, sập, trôi, 893.435 nhà bị ngập, hư hại, tốc mái, 345.802 ha diện tích lúa và hoa màu bị thiệt hại; hàng triệu mét khối đất đá giao thông, thủy lợi bị sạt lở, bồi lấp... Ước tính thiệt hại về vật chất khoảng 28.000 tỷ đồng.

* Thực hiện nhiều giải pháp ứng phó

Kế hoạch hành động quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn 2012-2020 đã xác định, tăng cường năng lực giám sát khí hậu, cảnh báo sớm thiên tai; bảo đảm an ninh lương thực, an ninh về nước; chủ động ứng phó với thiên tai; chống ngập cho các thành phố lớn; củng cố đê sông, đê biển và an toàn hồ chứa là 1 trong 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm.

Để giảm nhẹ rủi ro thiên tai, Việt Nam tăng cường xây dựng thể chế, tổ chức thực thi pháp luật, cơ chế chính sách và củng cố bộ máy chỉ đạo, chỉ huy các cấp; xây dựng và củng cố cơ sở vật chất cho công tác phòng chống lụt bão và giảm nhẹ thiên tai như các hệ thống đê sông, đê biển, bảo đảm an toàn hồ chứa; trồng rừng và bảo vệ rừng đầu nguồn, xây dựng các khu neo đậu cho tàu thuyền tránh, trú bão; xây dựng các công trình tránh ngập úng cho các thành phố lớn; nâng cao năng lực cộng đồng và quản lý thiên tai dựa vào cộng đồng; lồng ghép giảm nhẹ rủi ro thiên tai trong các chương trình phát triển kinh tế - xã hội; rà soát quy hoạch thủy lợi trong điều kiện biến đổi khí hậu; nâng cao nhận thức, kỹ năng phòng ngừa cho các nhóm cộng đồng khác nhau, tạo điều kiện để cộng đồng tham gia và thể hiện trách nhiệm trong công tác giảm nhẹ thiên tai.

Hiện hệ thống quan trắc và dự báo khí tượng thủy văn đã từng bước được đầu tư, nâng cấp thông qua Đề án hiện đại hóa công nghệ dự báo và mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn, một số công nghệ dự báo hiện đại đã được đưa vào sử dụng. Điển hình như các trạm đo mưa tự động cho khu vực miền Trung, Tây Nguyên và đồng bằng sông Cửu Long, đã góp phần từng bước hoàn thiện hệ thống cảnh báo thiên tai, lũ lụt gia tăng trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Các mô hình thích ứng với biến đổi khí hậu cũng được triển khai thí điểm như nhà đa năng tránh bão lũ; kè, kênh mương thủy lợi kết hợp đường giao thông, hệ thống xử lý nước mặn thành nước ngọt…