Nhân ngày Nước thế giới 22/3: Ước vọng “giải khát” của đồng bào trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Trên các sườn đồi, chân núi, những người nông dân nhỏ bé đang nhọc nhằn gùi từng can nước trên lưng. Đối với họ, đó là những giọt “vàng trắng” hiếm hoi và việc mong chờ một nguồn nước dồi dào vẫn luôn ngày đêm khắc khoải trong tâm trí. 

Ảnh minh hoạ: IE

* Nhọc nhằn “miền đá khát” 

Cao nguyên đá Hà Giang bao gồm 4 huyện vùng cao phía Bắc, rộng gần 600 km2 nhưng có tới ¾ diện tích là núi đá vôi và đá tai mèo, diện tích rừng thưa thớt, mạch nước ngầm hiếm hoi, khả năng trữ nước trên núi đá kém... Chính vì vậy, hạn hán quanh năm, hơn 200.000 nhân khẩu nơi đây luôn phải sống trong tình trạng thiếu nước sinh hoạt và canh tác. Nước dùng cho sinh hoạt của người dân chủ yếu dựa vào mưa. Mùa khô từ tháng 10 đến tháng 5 năm sau, những người nông dân sống giữa ngút ngàn núi đá lại thắt lòng ngóng chờ ông trời ban phát những hạt mưa hiếm hoi hay lặn lội đi bộ hàng chục km để lấy được một vài can nước về ăn, uống, còn giặt giũ thì gần như không. Theo đánh giá, 90% dân bản thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô. 

Thiếu nước, đồng bào không chỉ thiếu thốn trong sản xuất nông nghiệp mà còn gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt. Nước ăn, nước uống phải tiết kiệm, giặt giũ chỉ thi thoảng và tắm tại nhà là một điều xa xỉ, không ít người cả tháng mới ra suối tắm một lần. Vào mùa mưa, nguồn nước được coi là “dồi dào” lại không đảm bảo an toàn. Hầu hết các gia đình sống trên Cao nguyên đá Đồng Văn đều hứng nước mưa từ mái nhà lợp bằng prô-xi-măng nên chứa nhiều chất a-mi-ăng không tốt cho sức khỏe. 

Bác sĩ Vũ Xuân Hải - Giám đốc Trung tâm y tế huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang, cho biết: Năm 2013, toàn huyện có hơn 4.000 bệnh nhân mắc bệnh tiêu chảy, chiếm 5,5% tổng dân số. Nước ở đây vào mùa khô quý như vàng. Bà con tận dụng mọi phương tiện để tích nước. Nhiều hộ dân sống trong thôn bản ở vùng sâu, vùng xa, khoảng cách từ nhà đến hồ treo dài hơn chục km, việc đi lại rất khó khăn. Nhiều gia đình phải lấy nước từ những mó nước còn đọng lại trong lòng núi đá vôi mang về để cho lắng cặn rồi sử dụng, vừa mất vệ sinh vừa không đảm bảo an toàn. 

* Ước vọng “giải khát” 

Tình trạng khan hiếm nước trên Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn từ lâu không còn là “chuyện riêng” của tỉnh Hà Giang nữa. Chính phủ và các cơ quan chức năng đã vào cuộc nhằm giải quyết “cơn khát” cho bà con. Thực hiện chương trình 134, tỉnh Hà Giang đã tiến hành xây dựng hơn 3.000 bể nước mưa, lu chứa nước, hệ thống dẫn nước tự chảy, 152 công trình nước sinh hoạt tập trung. Thủ tướng Chính phủ cũng đã quyết định trích ngân sách Nhà nước xây dựng 91 hồ treo nhân tạo trên địa bàn 4 huyện vùng cao của tỉnh Hà Giang. Những công trình cung cấp nước đó đã phát huy tác dụng, phần nào giải quyết được tình trạng khan hiếm nước cho người dân nơi đây. Tuy nhiên do dung tích hồ nhỏ, chất lượng nước khó kiểm soát do có vi sinh vật phát triển. Các hồ treo phải phụ thuộc vào mùa mưa mới có nước, nguồn sinh thủy không có nên mùa khô thường cạn, không đủ đáp ứng nhu cầu cho bà con. 

Giải quyết nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt lâu dài và bền vững cho đồng bào các dân tộc đang sinh sống trên cao nguyên đá Đồng Văn là việc vô cùng khó. Nhiều cơ quan nghiên cứu về nước cũng như các chuyên gia khoa học có tâm huyết đã lên Hà Giang “ăn nằm” cùng đá tai mèo với mục đích tìm ra mạch nước ngầm hiếm hoi trong lòng núi đá. Cuối cùng, Trung tâm quy hoạch tài nguyên nước quốc gia thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thành công sau hàng chục năm nghiên cứu, tìm tòi. Kết quả, năm 2012 đã tìm ra 23 lỗ khoan với tổng lưu lượng lên tới hơn 9.000 m3/ngày đêm, đủ cung cấp nước cho khoảng 100.000 người với mức bình quân 80 lít/người/ngày. Nguồn nước được đánh giá là đảm bảo chất lượng, không có các chất độc hại và đủ tiêu chuẩn nước dùng cho sinh hoạt và ăn uống. Kết quả ấy đã khiến Đảng bộ, chính quyền tỉnh Hà Giang và đồng bào các dân tộc sống trên vùng cao núi đá nói riêng vô cùng phấn khởi, vui sướng… Câu chuyện về một “miền đá khát” được nhân dân tin tưởng sẽ sớm chấm dứt, tạo đà cho việc phát triển kinh tế nông thôn và từng bước thoát nghèo. 

Cuối tháng 2/2014, một trạm cung cấp nước sạch đầu tiên được đi vào hoạt động theo đúng tiêu chuẩn tại thị trấn Đồng Văn, huyện Đồng Văn. Nguồn nước khai thác từ mạch nước ngầm được xử lý đúng quy trình với tổng lưu lượng 850 m3/ngày đêm đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng nước cho khoảng 10.000 người. Khai dẫn và xây dựng thành công trạm cung cấp nước sạch cho nhân dân tại thị trấn Đồng Văn là một bước đột phá lớn, đem lại niềm vui không nhỏ cho đồng bào vùng cao núi đá Hà Giang. 

Tuy nhiên, đây mới chỉ là kết quả bước đầu. Chính phủ đã tốn nhiều kinh phí, các nhà khoa học đã mất nhiều thời gian, tâm huyết để tìm ra những mạch nước ngầm vô cùng quý giá, nhưng hiện nay, các mũi khoan còn lại đều chưa được đầu tư khai thác, nước vẫn nằm trong lòng đất và người dân vẫn cứ từng ngày trông chờ. 

Vừa qua, trong dịp khảo sát tại Hà Giang, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Thái Lai khẳng định: Việc đầu tư khai thác các mỏ nước là rất quan trọng với đồng bào các dân tộc thiểu số trên vùng cao núi đá tỉnh Hà Giang. Từ kết quả này, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ trình Chính phủ và tiếp tục nghiên cứu cho triển khai xây dựng công trình cấp nước ở các địa phương khác thuộc vùng núi cao ở tỉnh Hà Giang như Mèo Vạc, Quản Bạ, Yên Minh… đáp ứng nhu cầu sử dụng nước tối thiểu cho nhân dân. 

Ông Hầu Minh Lợi, Bí thư Huyện ủy huyện Mèo Vạc cho biết: Đảng bộ, chính quyền và nhân dân trong huyện Mèo Vạc rất vui mừng khi các cơ quan chức năng đã tìm ra những mạch nước ngầm quý giá. Hiện địa bàn huyện Mèo Vạc có 5 mũi khoan với tổng lưu lượng lên tới hơn 1.000 m3/ngày đêm, nếu được khai thác sẽ đáp ứng được nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt cho bà con trong huyện. Tuy nhiên, việc xây dựng các công trình khai thác nguồn nước cần kinh phí không nhỏ, Mèo Vạc là một huyện nghèo nên việc đầu tư là không thể. Hiện nay, vào mùa khô hạn, đa phần bà con trong huyện không có đủ nước để ăn, nhiều gia đình không có nhân lực, không thể đi xa nên đã phải mua nước của các công ty tư nhân khai thác từ xa về với chi phí rất đắt. Trung bình một gia đình phải bỏ ra từ 500.000 đồng đến 700.000 đồng mới đủ đáp ứng như cầu sử dụng nước tối thiểu. Trong thời gian tới, địa phương mong Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư để việc phát hiện, khai thác các mạch nước ngầm đi đến hiệu quả cuối cùng và người dân sẽ được sử dụng nước sinh hoạt đầy đủ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, từng bước phát triển kinh tế nông thôn và hướng tới xóa đói giảm nghèo bền vững.