Bảo tồn đa dạng sinh học ở vùng biển Phú Quốc

Ảnh minh hoạ (nguồn: internet)

Vùng biển Phú Quốc được đánh giá là một ngư trường giàu có với trữ lượng lớn về các loài thủy sản có giá trị cao như: Tôm, mực, ghẹ, trai ngọc, hải sâm… Bên cạnh đó, vùng biển này còn có những rạn san hô và thảm cỏ biển, là những hệ sinh thái có tính đa dạng sinh học cao, có giá trị lớn về kinh tế, khoa học và môi trường. Để bảo vệ tính đa dạng sinh học, nhất là những rạn san hô và thảm cỏ biển, UBND tỉnh Kiên Giang đã thành lập Khu bảo tồn biển Phú Quốc nhằm bảo tồn, tổ chức khai thác giá trị tài nguyên và môi trường vùng biển này theo đúng quy định của pháp luật.

Với tổng diện tích mặt nước khoảng 26.863 ha, Khu Bảo tồn biển Phú Quốc nằm trên 2 khu vực: K hu phía Đông Bắc, Đông Nam đảo Phú Quốc và khu phía Nam quần đảo An Thới thuộc huyện Phú Quốc. Trong đó, vùng bảo vệ nghiêm ngặt rộng hơn 2.952 ha, vùng phục hồi sinh thái rộng 13.592 ha và vùng phát triển là 10.317 ha. 

Diện tích các rạn san hô trong Khu bảo tồn biển được phân bố đều khắp và đang ở trong trạng thái tương đối tốt. Theo ghi nhận của nhiều nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu, vùng biển Phú Quốc có hàng trăm loài san hô thuộc cả hai nhóm san hô cứng và san hô mềm, tổng diện tích khoảng 480 ha, phân bố trên 21 điểm và chủ yếu tập trung ở quanh các đảo trong địa phận xã Hòn Thơm. Bên cạnh đó, Phú Quốc là một trong những vùng biển có sự phân bố của thảm cỏ biển. Tại đây có 9 loài cỏ biển, phân bố chủ yếu ở vùng biển thuộc hai xã Hàm Ninh và Bãi Thơm với tổng diện tích hơn 10.000 ha. 

Các thảm cỏ biển và rạn san hô là hệ sinh thái có năng suất sinh học cao, góp phần quan trọng trong việc cung cấp thức ăn và nguồn sống cho các loài hải sản. Môi trường nơi đây là điều kiện cư trú lý tưởng và nguồn cung cấp thức ăn dồi dào cho các loài động vật sống ở biển. Nơi đây có 152 loài cá sinh sống ở các rạn san hô và 50 loài cá sống ở các thảm cỏ biển. Nhiều loài cá có giá trị kinh tế cao như: cá mú, cá mó, cá dìa, cá hồng… Ngoài ra còn có hàng trăm   loài tảo biển, rong biển, da gai… Đặc biệt, nơi đây còn có dugong (bò biển), rùa biển, cá heo… là những loài động vật quý hiếm, đang có nguy cơ tuyệt chủng và cần được bảo vệ.   

Với tiềm năng về hệ sinh thái, đa dạng sinh học quý giá như vậy, việc quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên to lớn này là một vấn đề vô cùng trọng yếu đối với tỉnh Kiên Giang và Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển Phú Quốc. Rạn san hô và thảm cỏ biển ở vùng lõi Khu Bảo tồn biển Phú Quốc được đánh giá là tương đối tốt. Tuy nhiên, những năm gần đây do tác động của việc khai thác hải sản của người dân và ảnh hưởng của thời tiết, một số rạn san hô và thảm cỏ biển đang dần bị hủy hoại. Mặt khác, nạn đánh bắt hải sản trái phép cũng là mối lo ngại lớn, tình trạng đánh bắt dugong, rùa biển… vẫn thường xuyên diễn ra, dần đưa các loài này đến nguy cơ tuyệt chủng, đòi hỏi phải có những giải pháp tích cực để bảo vệ và phát triển các sinh cảnh, phục vụ bảo tồn và phát triển du lịch biển ở Phú Quốc.

Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển Phú Quốc  đã nỗ lực triển khai các giải pháp cấp bách để bảo vệ san hô và thảm cỏ biển như: Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân và cộng đồng xã hội; xây dựng các bộ quy tắc của Khu bảo tồn biển; phối hợp với Bộ đội biên phòng, chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuần tra, giám sát, bảo vệ nghiêm ngặt Khu Bảo tồn biển Phú Quốc; nghiên cứu, đánh giá sự suy giảm và tiến hành một số biện pháp chuyên môn khoa học phục hồi rạn san hô và thảm cỏ biển ở các khu vực bị hủy hoại… Những nỗ lực đó bước đầu đã đạt được những kết quả khả quan. 

Tuy nhiên, với một diện tích rộng lớn như vậy, công tác quản lý và bảo tồn của Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển đang gặp phải nhiều khó khăn. Ông Nguyễn Hồng Cường, Giám đốc Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển Phú Quốc cho biết: Hiện tại nhân lực của Ban Quản lý chỉ có 8 người, nguồn kinh phí cũng vô cùng thiếu thốn nên ảnh hưởng rất nhiều đến công tác quản lý và bảo tồn tại đây. Những năm trước đây, Khu bảo tồn biển cũng đã nhận được sự tài trợ của một số dự án trong đó có tổ chức DANIDA – Đan Mạch, đã thực hiện công việc khoanh vùng các phân khu chức năng bằng phao phân vùng và thả phao neo để tàu thuyền biết ranh giới hoạt động và khu vực thả neo, tránh thả neo trực tiếp xuống các rạn san hô và thảm cỏ biển. Tuy nhiên, sau khi dự án kết thúc vào năm 2011, các phao ở đây cũng bị dân chài gỡ gần hết. Hiện tại chỉ có sự hỗ trợ của những dự án nhỏ với nguồn kinh phí hạn hẹp, không thể tiến hành thả phao và đóng cọc khoanh vùng.

Theo ông Cường, tình trạng người dân đánh bắt trái phép các loài động vật quý hiếm vẫn thường xuyên diễn ra, hàng năm vẫn có nhiều cá thể dugong, rùa biển bị đánh bắt. Công tác tuần tra, giám sát gặp rất nhiều khó khăn vì Ban Quản lý khu bảo tồn đến nay vẫn chưa có tàu tuần tra và cũng không có chức năng xử lý những vụ việc trên. Ban Quản lý rất mong nhận được sự hỗ trợ của các cơ quan, ban, ngành và các tổ chức trong công tác bảo tồn tại vùng biển này.

Để tiến tới mục tiêu đưa Khu Bảo tồn biển Phú Quốc mang tầm vóc quốc tế theo chủ trương của Chính phủ, các cấp các ngành của tỉnh Kiên Giang cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền đến người dân và cộng đồng xã hội, chú trọng hơn nữa đến công tác nghiên cứu và bảo tồn và hơn hết cần có nhiều dự án hỗ trợ để có thêm nguồn kinh phí hoạt động hiệu quả. Đây là yêu cầu cấp bách để bảo tồn, bảo vệ và khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên biển phong phú của Khu Bảo tồn biển Phú Quốc và của biển đảo Việt Nam.