VRN phản đối việc xây dựng đập Don Sahong trên sông Mê Công

Sông Mê Kông gần khu vực xây đập Don Sahong

Theo thông cáo báo chí của Ủy hội sông Mê công (MRC) ngày 3 tháng 10 năm 2013, ngày 30 tháng 9 năm 2013 Chính  phủ Lào đã thông báo cho MRC về quyết định tiến hành xây dựng dự án thủy điện Don Sahong với công suất 260 MW trên sông Mê Công ở khu vực Siphandone, tỉnh Champasak, Nam Lào.. Theo giải thích của Chính phủ Lào, dự án thủy điện Don Sahong nằm trên dòng nhánh sông Mê Công nên chỉ áp dụng thủ tục thông báo với các nước thành viên trong Ủy hội và thông báo dự án sẽ được khởi công vào tháng 11 năm 2013 và sẽ hoàn thành năm 2018.

Tuy nhiên, theo tất cả các tài liệu công bố từ trước tới nay và khi có kế hoạch về các dự án thủy điện dòng chính sông Mê Công, dự án đập thủy điện Don Sahong, nằm trên phân lưu có tên Hou Sahong thuộc dòng chính sông Mê Công, như vây thủy điện Don Sahong là 1 trong 12 công trình thủy điện nằm trong hệ thống bậc thang thủy điện dòng chính sông Mê Công. Theo Thủ tục Thông báo, Tham vấn trước và Thỏa thuận (PNPCA) do Ủy Hội Mê Công phê chuẩn ngày 22 tháng 6 năm 2006, thì Chính phủ Lào cần tuân thủ thủ tục PNPCA  đối với dự án Don Sahong.

Vì phân lưu Hou Sahong là dòng duy nhất mà cá có thể di chuyển trong mùa khô nên nếu đập Don Sahong được xây dựng chắn ngang phân lưu Hou Sahong, nó sẽ chăn đứng việc di cư của cá sông Mê Công để kiếm mồi và sinh sản trong mùa kiệt từ thượng lưu xuống hạ lưu và ngược lại. Việc chăn đường di cư của cá trong mùa kiệt sẽ làm giảm sản lượng cá của Biển Hồ- Campuchia và Đồng bằng sông Cửu Long- Việt Nam. Ngoài ra con đập cũng chặn một phần bùn cát, gây xói lở và gây nên một số tác động xuyên biên giới chưa lường trước khác đến dòng chính hạ lưu đập nói chung và Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Theo Điều 5, Hiệp định Mê công 1995, tất cả các dự án sử dụng nước trên dòng chính Mê Công vào mùa khô cần phải tham vấn trước để đi đến thỏa thuận trong Ủy ban Liên hợp Việc giải thích công trình Don Sahong nằm trên dòng nhánh để né tránh thực hiện PNPCA của Chính phủ Lào đi ngược lại với những quy định trong hiệp định Mê Công 1995 mà chính phủ Lào đã ký kết đồng thời thể hiện việc không tôn trọng tinh thần hợp tác giữa các nước trong Ủy hội sông Mê Công. Điều này gây quan ngại và bất bình trong các tổ chức xã hội, các nhà hoạt động môi trường , các nhà khoa học, cộng đồng dân cư và các chính phủ liên quan. Trong tháng 11 năm 2013, Ủy ban sông Mê Công Campuchia và Ủy ban sông Mê Công Thái Lan đã gửi thư bày tỏ mối quan ngại và sự không tán đồng về vấn đề này cho MRC và chính phủ Lào.

Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) và các thành viên VRN không đồng tình  việc làm trên của chính phủ Lào và đề nghị Chính phủ Lào cần nghiêm túc tuân thủ Hiệp định Mê Công 1995 và Thủ tục PNPCA mà các quốc gia thành viên MRC đã phê chuẩn. VRN kêu gọi chính phủ các nước Việt Nam, Campuchia và Thái Lanvà cộng đồng các nhà tài trợ, các đối tác phát triển của Ủy hội lên tiếng và cần có hành động yêu cầu chính phủ Lào tuân thủ cam kết với các quốc gia Ủy hội sông Mê Công để đảm bảo phát triển bền vững sông Mê Công vì lợi ích của tất cả quốc gia và nhân dân trong lưu vực sông Mê Công theo tinh thần Hiệp định Mê Công 1995 và các cam kết cấp cao khác.