Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích: Những thách thức đặt ra cho Việt Nam

Ông Nguyễn Thế Đồng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường-Ảnh: VEA

Theo ông Nguyễn Thế Đồng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Hội thảo là cơ hội để các nước chia sẻ về những tiến bộ đạt được trong việc thực hiện kế hoạch hành động quốc gia về ABS; đồng thời tăng cường hơn nữa sự hiểu biết của mỗi quốc gia đối với các vấn đề ABS cần giải quyết ở cấp khu vực và quốc gia.

Ông Atty.V.Roberto Oliva, Giám đốc điều hành ACB cho biết: Đây là hoạt động nằm trong dự án khu vực xây dựng năng lực cho các nước Đông Nam Á nhằm đẩy mạnh công tác ABS thông qua hệ thống luật pháp quốc gia, Hội thảo lần này là hoạt động cuối cùng trong chuỗi các hoạt động xây dựng năng lực ở cấp độ khu vực. Các hội thảo khu vực trước đó đã được tổ chức tại Phi-lip-pin, Thái Lan và Malaysia, trong đó các nước đã thảo luận về Nghị định thư Nagoya về ABS, các công cụ xác định các bên liên quan và nhu cầu năng lực của các bên liên quan này, để xây dựng và thực hiện các khung quốc gia về ABS cần giải quyết ở cấp khu vực và quốc gia.

Tại Hội thảo, một số ý kiến các chuyên gia nghiên cứu trong lĩnh ABS cho rằng, một số quốc gia cung cấp nguồn gen cho các ngành và lĩnh vực khác cần xây dựng hệ thống pháp lý nhằm đảm bảo song song với tiếp cận và sử dụng nguồn gen, công tác bảo tồn và chia sẻ lợi ích có được từ sử dụng nguồn gen cũng được thực hiện. Hệ thống pháp lý này sẽ bao gồm những quy định về hợp đồng giữa người cung cấp nguồn gen, chủ yếu là các quốc gia có mức độ đa dạng sinh học cao trong khu vực Đông Nam Á, người sử dụng nguồn gen như các ngành công nghiệp, các cơ sở nghiên cứu. Thu nhập có được từ hợp đồng giữa người cung cấp và sử dụng nguồn gen có thể đóng góp quan trọng vào hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần xóa đói giảm nghèo cho các đối tượng có vai trò quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học.

Việt Nam là thành viên của Công ước về Đa dạng sinh học (CBD) từ năm 1994, nhưng chưa phê chuẩn Nghị định thư Nagoya về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ cộng đồng bằng lợi ích phát sinh từ việc sử dụng nguồn gen.

Cho đến nay ABS vẫn còn là một lĩnh vực mới tại Việt Nam, trong đó vẫn còn nhiều thách thức trong việc triển khai dự án ABS tại Việt Nam. Cụ thể như nhận thức vấn đề về quản lý nguồn gen còn hạn chế, khái niệm tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích còn mơ hồ, năng lực quản lý nhà nước còn thiếu và yếu, cơ chế quản lý chưa đồng bộ, thiếu các công cụ pháp lý và những hỗ trợ kỹ thuật, hành chính, không có các cơ sở dữ liệu về nguồn gen hoặc tri thức truyền thống để theo dõi sát nguồn gen.

Hiện Việt Nam đã tiến hành rà soát và đánh giá hiện trạng hệ thống chính sách, pháp luật, năng lực quản lý về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích, nhằm tăng cường năng lực quốc gia về quản lý ABS để thực hiện các quy định của Luật Đa dạng sinh học, đồng thời chuẩn bị cho việc trở thành thành viên của Nghị định thư Nagoya.