Đã có rất nhiều ý kiến cho rằng, việc xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành luật và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa còn chậm chưa theo kịp những yêu cầu. Sự lai căng về văn hóa ngày càng rõ nét, đặc biệt là việc sử dụng sư tử đá tràn lan mang dáng dấp Tây, Tàu lẫn lộn.
Cuộc xâm lăng của sư tử đá
Nhiều đại biểu cho rằng, văn hóa ngoại lai đang xuất hiện nhiều ở Việt Nam. Điển hình là việc ở rất nhiều đình chùa, miếu mạo từ nông thôn ra thành phố, từ cơ quan doanh nghiệp cho tới nhà dân, nhiều hình ảnh sư tử đá Trung Quốc xuất hiện chình ình.
Theo PGS.TS Tống Trung Tín, người Việt Nam hiện nay có xu hướng sử dụng sư tử đá nhiều nhưng lại không có nghiên cứu và định hướng. Hình cặp sư tử đá ở Tử cấm thành của Bắc Kinh có từ thời Minh-Thanh có hình dáng dữ dằn. Tư thế nổi bật của sư tử đá Trung Quốc là to lớn, gân guốc, nhe nanh giơ vuốt đe dọa. Trong khi sư tử đá ở Việt Nam xuất hiện từ thời Lý, nó là một linh vật biểu trưng cho sức mạnh phật giáo. Nó đã tồn tại và phát triển theo một cách riêng rất đẹp. Cũng là biểu trưng cho sức mạnh nhưng sư tử đá của Việt Nam có tạo hình vẫn rất nuột nà, trang trí cực kỳ tinh mỹ.
Hình tượng sư tử trong văn hóa Việt mang nhiều nét dân gian, có phần gần giống hổ hoặc lân, là những con sư tử dạng cách điệu chứ không phải dạng sư tử cụ thể đang được sao chép từ phim ảnh, văn hóa Tàu lai căng như hiện nay.
Sư tử đá có cách đây 3000 năm. Trung Quốc không phải là nước đầu tiên có sư tử đá, Trung Quốc chỉ lấy lại rồi biến sư tử đá thành di vật biểu trưng. Đôi sư tử đá trước điện Thái Hòa là biểu tượng cho quyền uy của các vua chúa Minh – Thanh. Nhưng đó chỉ là trường hợp hãn hữu, còn lại đa phần dùng làm linh vật để canh mộ.
“Chính vì thế, nói sư tử biểu trưng cho sự thành đạt, vị thế của các doanh nghiệp, cơ quan là không chính xác. Nếu phát tài phát lộc thì cho 5 tỷ người trên thế giới mỗi nhà một con để lấy lộc lấy tài, để giàu hết đi khỏi phải đói khổ, khỏi có chiến tranh", ông Tín khẳng định.
Ông Tín nhấn mạnh:“Việc sử dụng sư tử đá vô tội vạ như hiện nay vô hình trung tuyên truyền cho văn hóa ngoại lai. Cần phải có tuyên truyền sâu rộng ngay từ cấp cơ sở”.
Không thể dùng linh vật nước ngoài vào thờ tự
“Đài liệt sĩ ở Trường Sa chưa xây xong đã thấy hai con sư tử đá chình ình ở cổng. Tôi hỏi ở đâu ra? Người ta nói cấp trên tặng. Tôi bảo, một là các anh đem trả lại, hai là vứt xuống biển. Các chùa chiền ở Quảng Ninh cũng nhan nhản sư tử đá nhưng là sư tử lai căng, Tây Tàu lẫn lộn” - nhà sử học Dương Trung Quốc bức xúc.
Chia sẻ với phóng viên, ông Quốc cho rằng, cá nhân có thể sử dụng sư tử đá nhưng rõ ràng là rất mất mỹ quan bởi sự kềnh càng, đó là chưa kể đa phần chất lượng nghệ thuật của các “tác phẩm” đó kém.
Việc đặt sư tử tùy tiện theo (kiểu đất nhà tôi, tôi làm gì chả được) vô hình trung dẫn tới việc làm nô lệ cho văn hóa ngoại lai. Thể hiện sự thiếu kiến thức của người sử dụng.
“Đã đến lúc tôi khẩn thiết mong muốn cơ quan chức năng sớm vào cuộc để chấn chỉnh lại việc này, tại sao nó tràn lan như vậy mà không ai lên tiếng. Đã đến lúc cơ quan chức năng chấn chỉnh cuộc xâm lăng của bầy sư tử lai căng”, ông Quốc nhấn mạnh.
Trao đổi với phóng viên, ông Lê Như Tiến, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh thiếu niên và nhi đồng Quốc hội cho biết, Ủy ban sẽ có văn bản kiến nghị cơ quan chức năng kiểm tra, thanh tra cơ quan, khuyến nghị các cơ sở thờ tự hoặc chùa chiền có những con sư tử đá đó nên có hình thức bỏ.
“Không thể dùng linh vật nước ngoài vào thờ tự ở Việt Nam được. Chúng tôi sẽ có những kiến nghị như thế với cơ quan chức năng, các cơ quan thanh tra kiểm tra của ngành văn hóa”, ông Tiến nói.