Nan giải chống thất thu thuế khai thác cát ở huyện Krông Ana

Khai thác cát ở bến cát Quỳnh Ngọc, xã Ea Na, huyện Krông Ana.

Hiện trên địa bàn huyện Krông Ana có 4 đơn vị được cấp phép khai thác cát, với tổng sản lượng 110.000m³/năm. Tuy nhiên, theo tìm hiểu trên thực tế, số cát khai thác còn cao hơn nhiều so với sản lượng theo giấy phép. Hiện trên địa bàn huyện có gần 50 tàu hút cát hoạt động tại 4 bến: Quỳnh Ngọc, Bình Hòa, Quảng Điền và Dur Kmăl; năng lực hút cát mỗi chuyến tàu khoảng 30m³ và mỗi ngày có thể hút đến 2 chuyến. Mặc dù chỉ có 4 đơn vị được cấp phép, nhưng thực tế có hơn 10 đơn vị khai thác. Cùng tham gia vận chuyển số cát này đi tiêu thụ khắp nơi là đội quân xe tải hùng hậu của khoảng 10 đơn vị. Đơn vị nào ít thì có một vài xe, nhiều thì hàng chục xe tham gia vận chuyển cát. Qua kết quả khảo sát thực tế, trung bình mỗi ngày có khoảng 100 lượt phương tiện vận chuyển từ 800 – 1000m³ cát đi tiêu thụ; riêng mùa xây dựng cao điểm thì việc vận chuyển sôi động hơn, số lượt xe lên đến con số 180 xe/ngày. Theo quy định hiện hành, việc khai thác và kinh doanh cát phải thực hiện các khoản đóng góp: thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế VAT, thuế thu nhập DN. Tạm thời chưa tính thuế thu nhập DN, bình quân mỗi m³ cát được khai thác và xuất bán tại đây phải thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách khoảng 15.000 đồng. Thế nhưng, theo số liệu tổng hợp từ Chi cục Thuế huyện Krông Ana, số thực thu mỗi năm chỉ khoảng 2 – 2,5 tỷ đồng, bằng khoảng 50% so với thực tế khai thác và kinh doanh cát tại đây.

Lâu nay, tình trạng gian lận thuế trong khai thác và kinh doanh cát đang diễn ra một cách công khai, trong đó, “chiêu bài” được nhiều đơn vị áp dụng nhất là không kê khai sản lượng thực tế khai thác mà chỉ kê khai sản lượng xuất bán, nhưng cũng không đầy đủ, chỉ kê khai số lượng bán cho các khách hàng yêu cầu hóa đơn thanh toán, còn bán cho tư nhân, đại lý thì không kê khai. Rõ nhất là từ năm 2010 về trước, doanh số bán cát những đơn vị này kê khai khá lớn, vì thời điểm này các công trình thủy điện trên địa bàn đang xây dựng, sử dụng cát rất nhiều. Tất cả nhà thầu xây dựng thủy điện khi mua cát đều yêu cầu hóa đơn thanh toán nên đơn vị bán không thể giấu doanh thu được. Còn từ năm 2010 trở lại đây, việc xuất bán cát chủ yếu cho tư nhân và đại lý, số khách hàng này thường không cần hóa đơn nên sản lượng xuất bán được kê khai giảm hẳn. Ngoài việc giấu doanh thu bằng hình thức gian lận trong kê khai, khá nhiều đơn vị khai thác, kinh doanh cát cũng không mở sổ theo dõi nhập, xuất cát theo quy định chế độ kế toán hiện hành khiến việc kiểm tra, giám sát và xử lý của cơ quan chức năng gặp rất nhiều khó khăn.

Hiện Chi cục Thuế huyện Krông Ana đang đẩy mạnh việc chống thất thu trên khâu lưu thông đối với lĩnh vực này bằng việc tăng cường kiểm tra hóa đơn, chứng từ khi vận chuyển cát trên đường. Tuy nhiên, qua thực tế cho thấy, đây chỉ là giải pháp tình thế vì tốn rất nhiều công sức và phải huy động nhiều lực lượng cùng tham gia. Chưa kể, nếu không có biện pháp quản lý phù hợp, việc sử dụng một hóa đơn để vận chuyển nhiều chuyến sẽ xảy ra. Vấn đề quan trọng hiện nay là cần giải quyết tận gốc tình trạng trốn lậu trong khai thác, kinh doanh cát, và phải có sự vào cuộc của nhiều cấp, ngành, nhất là khi cấp phép và giám sát khai thác theo sản lượng được cấp phép cần phải được tăng cường hơn nữa. Trong thực tế đã xảy ra trường hợp đơn vị có giấy phép tự ý liên kết với nhiều đơn vị khác để cùng khai thác. Nếu lấy sản lượng được khai thác tối đa của một đơn vị là 30.000m³ nhân với giá bán tại bến là 90.000 đồng/m³ hiện nay thì tổng doanh thu chỉ đạt 2,7 tỷ đồng/năm. Con số này chẳng có gì hấp dẫn để 3-4 “nhà đầu tư” bỏ ra số tiền nhiều tỷ đồng, mua sắm hơn chục tàu hút cát cùng hàng chục xe tải lớn nhỏ để khai thác, kinh doanh cát, vì thời hạn được phép khai thác theo giấy phép chỉ có 5 năm. Còn đối với công tác quản lý, thu thuế, nếu các đơn vị khai thác, kinh doanh cát không tự giác, cố tình kê khai gian lận để trốn thuế thì nên áp dụng thuế khoán. Cùng với đó, cần nhanh chóng tiến hành rà soát lại việc kê khai phương tiện tham gia vận chuyển cát để quản lý chặt chẽ; những ường hợp chưa được đăng ký phải tiến hành đăng ký bổ sung, đồng thời truy thu thuế kinh doanh vận tải.