Nhân ngày thế giới phòng chống lao 24/3: Bệnh lao vẫn đang khó kiểm soát

Bệnh lao vẫn là một trong những bệnh trọng điểm và khó kiểm soát mặc dù đã có vắc-xin và thuốc điều trị- Ảnh minh họa

Một người bị lao sẽ lây cho 10-15 người khác

Việt Nam hiện đứng thứ 12 trong 22 nước có số bệnh nhân nhiễm lao cao trên toàn cầu và xếp thứ 14 trong 27 nước có gánh nặng bệnh lao đa kháng thuốc cao trên toàn cầu . Mỗi năm, nước ta có khoảng 180.000 người mắc mới và 20.000 người chết do bệnh lao, cao hơn 2 lần tai nạn giao thông. Trong số người mắc lao, có tới 76% là nông dân, do mức sống của nhiều hộ dân thấp, môi trường ô nhiễm, công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu còn hạn chế… ; đặc biệt, s ố bệnh nhân lao được phát hiện và điều trị chỉ chiếm khoảng 60% số người mắc lao trong cộng đồng. Nguyên nhân là do tình trạng bác sĩ “già hóa”, không có người thay thế mà nguồn nhân lực mạng lưới chống lao cũng thiếu và thường xuyên thay đổi công tác nên không thể hết lòng vì công việc. Ngoài ra, dịch tễ lao, lao/HIV và lao kháng thuốc ở Việt Nam còn cao, số bệnh nhân chưa được phát hiện còn quá lớn, là nguồn lây nhiễm theo cấp số nhân ra cộng đồng. Trong khi đó, sự kỳ thị, định kiến vì bệnh lao của người dân còn lớn, khiến cho bệnh nhân lao giấu bệnh, tự chạy chữa, bệnh càng nặng, khả năng lây chéo sang người khác càng lớn.

Bệnh lao không có miễn dịch vĩnh viễn như các bệnh truyền nhiễm khác (như bệnh sởi, bạch hầu, ho gà); việc tiêm vắc-xin phòng bệnh chỉ có tính tạm thời bảo vệ cho trẻ em giảm tần suất, khả năng bệnh nặng. Bệnh lao lây lan rất nhanh trong cộng đồng, hơn tất cả các bệnh khác, bởi bệnh lây qua đường hô hấp. Một người bị lao sẽ lây cho 10-15 người khác trong một năm. Bên cạnh đó, thuốc chống lao tại Việt Nam là loại thuốc đã có từ rất lâu. T hu ốc đi ều trị lao đư ợc sản xuất ra cách đây 60 năm v à đ ến nay vẫn không có sự khác biệt nào cả. Chính v ì vậy, vi khuẩn lao đã quen và nhờn thuốc. Hơn nữa, do bệnh phải điều trị dài ngày, từ 6-8 tháng nên nhiều người bệnh không chờ đợi được dẫn đến điều trị bệnh không dứt điểm. Do vậy, bệnh lao càng trở nên khó kiểm soát.

Bệnh lao hoàn toàn có thể chữa khỏi

PGS.TS. Đinh Ngọc Sỹ, Chủ nhiệm Chương trình phòng, chống lao quốc gia, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết: Chương trình phòng chống lao tại Việt Nam đã được triển khai rất sớm và có những thời điểm đã từng trở thành chương trình mục tiêu quốc gia. Bệnh lao đã có thuốc điều trị cấp miễn phí cho người dân, đã có vắc-xin phòng bệnh cho trẻ em nhưng nó vẫn là một bệnh khó kiểm soát. Bệnh lao không phải là bệnh thông thường; là bệnh lây, bệnh nguy hiểm không chỉ cho người bệnh mà còn cho cả cộng đồng. Hiện nay, bệnh lao không còn được coi là một trong tứ chứng nan y nữa mà bệnh hoàn toàn có thể chữa trị được; điều này đã được chứng minh. Hàng năm, Việt Nam đã điều trị, chữa khỏi cho khoảng 90.000 bệnh nhân lao. Tuy nhiên, bệnh lao khi đã được chữa khỏi thì vẫn có thể mắc trở lại. Người chữa khỏi bệnh lao có thể tái mắc bệnh thông qua việc lây nhiễm bệnh lại từ người khác vì không có miễn dịch chống lao vĩnh viễn hoặc vi khuẩn lao còn xót lại trong người bệnh. Chính vì vậy, bệnh lao sẽ quay trở lại bất cứ lúc nào trong cuộc sống, vòng đời mỗi con người.

Các bác sỹ cũng cho biết: Về mặt tâm lý, bệnh lao tạo lên một tâm lý xã hội nặng nề. Cho đến nay, trong cộng đồng vẫn chưa xóa bỏ được rào cản, kỳ thị với người bệnh, chính bản thân người bệnh cũng kỳ thị tách mình ra khỏi cộng đồng. Thực tế về mặt kinh tế, nều người bệnh có điều kiện sống khá giả thì vấn đề chi phí khám, chữa bệnh sẽ không quá nặng nề nhưng về mặt tâm lý thì họ cũng giống như những đối tượng khác lại khá lo lắng, ngại để người khác biết mình mắc bệnh. Người mắc bệnh lao hiện được chữa bệnh bằng những hỗ trợ của nhà nước như thuốc chữa lao miễn phí, xét nghiệm theo dõi miễn phí và được bảo hiểm y tế chi trả những khoản phí chữa bệnh. Bên cạnh đó, họ cần nhận thức được trách nhiệm của họ là phải chữa khỏi bệnh để không làm lây bệnh sang những người thân trong gia đình và cộng đồng.

Thời gian tới, để công tác phòng chống lao đạt hiệu quả, Chương trình phòng, chống lao quốc gia tiếp tục tăng cường các hoạt động tuyên truyền để người dân có thêm kiến thức về bệnh lao và cùng chung tay xóa bỏ các rào cản, giảm kỳ thị, không giấu bệnh, tự giác đi khám bệnh để được điều trị miễn phí; đồng thời, khuyến khích các cơ sở y tế tư nhân tham gia vào công tác phòng chống lao; kết hợp giữa hoạt động của các cơ sở y tế chuyên khoa và y tế đa khoa, giữa y tế công với y tế tư; triển khai các hoạt động của Chương trình chống lao tại những khu tập trung đông người... Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng để thu hút đội ngũ bác sĩ làm lao và nhân lực phòng chống lao cơ sở; cần có sự thay đổi về chính sách để người bệnh chủ động tìm đến các cơ sở y tế, kiên trì điều trị lao theo đúng phác đồ.