Trí tuệ tập thể hay thần giao cách cảm?

Chim sáo đá bay thành đàn ngoạn mục

Tất nhiên chim sáo không có thần giao cách cảm. Sự phức tạp có thể phát sinh từ các quy tắc đơn giản không thể tin được. Chim bay thành đàn phối hợp chỉ bằng cách chú ý đến khoảng cách so với cá thể gần nhất và hướng bay chung. Một số loài cá có thể đột ngột tạo được sức mạnh to lớn chỉ bằng cách bơi theo bầy. Châu chấu có thể kích động một trận dịch tàn phá các quốc gia chỉ bằng cách cắn nhau ở chân.

Cá nục bơi theo đàn, Ảnh: Steve Dunleavy

Vậy làm thế nào mà nhiều cá thể đơn lẻ lại tập hợp để tạo nên sức mạnh bầy đàn to lớn, thậm chí cả trí tuệ tập thể?

Đó là những qui tắc vô cùng đơn giản trong tự nhiên: Mỗi cá nhân di chuyển với vận tốc không đổi phù hợp với hướng đi của nó với các cá nhân kế bên trong một bán kính nhất định. Với tập thể qui mô càng lớn thì trật tự hình thành càng rõ ràng.

Nhiều nghiên cứu cũng chứng minh rằng nếu tập thể không đủ lớn thì nó vẫn tồn tại sự rối loạn không thống nhất, tuy nhiên khi tập hợp lại đạt đủ qui mô tập thể đó gần như chuyển từ trạng thái hỗn loạn sang trật tự có định hướng, đáng ngạc nhiên là chúng không khác gì quá trình nước từ thể lỏng sang thể rắn.

Khi đạt đến một trật tự cao, chúng ta có thể nói bầy đàn đã đạt đến giới hạn trí tuệ tập thể. Trí tuệ tập thể thật sự lại khó hình thành ở những động vật bậc cao thông minh, khi cái tôi cá nhân không thể hòa chung làm một, trái lại những động cấp thấp với trí não hạn chế lại thường xuất hiện hình thức này hơn.