Festival lúa gạo: Lãng phí!, Tin môi trường - Cổng thông tin về môi trường Việt Nam

Trước thông tin mới đây, UBND tỉnh Đồng Tháp thẳng thừng từ chối tổ chức Festival Lúa gạo lần thứ 3 (năm 2014), nhiều chuyên gia trong ngành nông nghiệp và lãnh đạo các tỉnh, thành ở ĐBSCL nhận định đây là quyết định sáng suốt, phù hợp trong tình hình khó khăn chung như hiện nay.

Nông dân ĐBSCL chẳng được gì hơn sau 2 lần tổ chức festival lúa gạo. Ảnh: NGỌC TRINH

Có cũng như không

Năm 2009, “dấu son” của ngành nông nghiệp Việt Nam là xuất khẩu gạo vượt 6 triệu tấn. Thời điểm đó, một lãnh đạo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) nhận định giá gạo xuất khẩu có thể đạt ngưỡng 1.000 USD/tấn trong năm 2010 nhưng điều đó đã không xảy ra.

Đến tháng 2-2013, giá gạo xuất khẩu chỉ còn dao động ở ngưỡng 400 USD/tấn. Câu chuyện tiêu thụ lúa hàng hóa Đông Xuân ở ĐBSCL trở nên “nóng” trong những ngày qua khi giá chưa vượt qua ngưỡng 5.000 đồng/kg và nông dân vẫn không bán được lúa. Chuyện VFA mua lúa tạm trữ, nông dân có được hưởng lợi trực tiếp hay không vẫn còn đang tranh luận.

Tại festival lần 1 ở Hậu Giang (năm 2009), 50 nông dân từ 34 tỉnh, thành trong cả nước được tôn vinh và nhận bằng khen của Bộ NN-PTNT vì có thành tích sản xuất lúa sáng tạo. Đây là những nông dân được tiếp cận khoa học kỹ thuật, tự học tập sản xuất, lai tạo, nhân giống… đem lại nhiều nguồn lợi cho cộng đồng.

Khi festival kết thúc, một lãnh đạo tỉnh Hậu Giang gửi gắm: “Mong Trung ương chỉ đạo các vùng trọng điểm sản xuất lương thực phối hợp để có một chương trình hành động tổng thể về lúa gạo, đặc biệt chú ý giữ vững diện tích đất trồng lúa, bảo đảm mạng lưới phân phối, lưu thông lúa gạo hàng hóa hiệu quả, nâng cao khả năng cạnh tranh của hạt gạo Việt Nam trên trường quốc tế và giảm tối đa mâu thuẫn về lợi ích của các đơn vị, doanh nghiệp, địa phương…”.

Nhiều người nhìn nhận Festival Lúa gạo lần 1 là cầu nối để trao đổi những vấn đề quan tâm về sản xuất nông nghiệp, thu mua, bảo quản, chế biến lúa gạo; xây dựng thương hiệu lúa gạo và cùng tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc…

Festival Lúa gạo lần 2 ở Sóc Trăng (năm 2011) cũng thu hút khoảng 400.000 người đến tham quan, mua sắm (tương đương Festival Lúa gạo lần 1). Đáng chú ý, hơn 1.000 đại biểu là các nhà khoa học trong và ngoài nước đã về tham dự 3 cuộc hội thảo: “Định vị thương hiệu lúa gạo Việt Nam”, “Việt Nam - Con đường phát triển lúa gạo chất lượng cao”, “Bãi Xàu (Ba Xuyên) - Sóc Trăng: Từ cảng biển quốc tế đầu tiên nhìn đến tương lai phát triển”. Các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp xây dựng thương hiệu và nâng cao chuỗi giá trị gạo Việt Nam theo hướng phát triển bền vững…

Sau mỗi kỳ festival lúa gạo, lãnh đạo địa phương tổ chức đều kiến nghị: Cần xây dựng một chiến lược phát triển bền vững vùng chuyên canh lúa gạo, hỗ trợ cơ giới hóa cho nông dân gắn với ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam… Đề xuất là thế nhưng đến nay, kiếm gạo Việt Nam có thương hiệu trên thị trường quốc tế thật là khó, giá lúa thấp, nông dân vẫn buồn!

Nhiều việc khác đáng làm hơn

Ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên chủ tịch UBND tỉnh An Giang, hoan nghênh quyết định của UBND tỉnh Đồng Tháp bởi đây chỉ là hình thức gây lãng phí và không phù hợp với điều kiện hiện tại.

Theo ông Nhị, mọi người cứ tưởng sau các festival, hình ảnh lúa gạo Việt Nam sẽ “sáng” hơn và đời sống của người trồng lúa cũng được cải thiện đáng kể. Thế nhưng, đã qua 2 lần tổ chức festival mà giá lúa vẫn không ổn định và luôn có chiều hướng tụt giảm, chưa đáp ứng nhu cầu của kinh tế thị trường trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt.

“Có 3 vấn đề lớn mà Nhà nước cần làm để giúp nông dân là quy hoạch lại sản xuất theo hướng nâng cao chất lượng lúa hàng hóa; xử lý nghiêm các doanh nghiệp làm ăn dối trá, gây ảnh hưởng đến uy tín gạo Việt Nam trên thị trường thế giới và có cơ chế chính sách thiết thực như hỗ trợ nông dân vay vốn với lãi suất thấp” - ông Nhị đề xuất.

Theo GS-TS Võ Tòng Xuân, sau 2 lần tổ chức festival lúa gạo ở Hậu Giang và Sóc Trăng, nông dân ĐBSCL vẫn cứ nghèo. Ngay cả việc Bến Tre tổ chức festival dừa thì loại trái cây này cũng bao phen lận đận vì rớt giá. “Có thể khẳng định cho dù festival lúa gạo được tổ chức lần 3 ở đâu thì cũng chẳng có ích lợi gì cho nông dân. Có chăng chỉ là nông dân đến đó để nắm bắt một số thông tin mới về những tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.

Bởi vì, qua mỗi lần tổ chức sự kiện lớn như vậy, người ta chỉ thấy các công ty, nhà phân phối về phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp kiếm lợi nhiều hơn nhờ bán sản phẩm” - GS-TS Võ Tòng Xuân nhận định.

Chia sẻ về vấn đề này, TS Chu Văn Hách, Viện Lúa ĐBSCL, cũng cho rằng tổ chức sự kiện phải mang tính khoa học và có lợi ích thiết thực gì thì mọi người mới hăng hái tham gia. Nhà nước nên tìm nhiều biện pháp tốt nhất để lo cho nông dân hơn là cứ chú trọng các hình thức phô trương. “Tổ chức một festival cho hoành tráng nhưng sản phẩm làm ra của nông dân không bán được hoặc cứ rớt giá thê thảm thì nên dừng” - TS Chu Văn Hách khẳng định.

Từ chối làm festival, để tiền hỗ trợ nông dân

Ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp, cho biết việc tỉnh này từ chối đăng cai tổ chức festival lúa gạo vì xét thấy tính khả thi của nó không cao bởi chỉ mang tính tôn vinh người trồng lúa và thương hiệu gạo Việt. “Tôn vinh hay không thì gạo Việt Nam cũng đã đứng nhất, nhì thế giới rồi. Thay vì tổ chức festival lúa gạo, lấy kinh phí đó (khoảng 20 tỉ đồng) để đầu tư cho các HTX hoặc hỗ trợ nông dân sản xuất thì sẽ có ý nghĩa hơn” - ông Hoan nói.

Theo ông Hoan, tỉnh Đồng Tháp đang hướng đến mục tiêu sản xuất hàng hóa tập trung với quy mô lớn theo hướng hiện đại. Trong đó, tỉnh tiếp tục vận động các doanh nghiệp tham gia chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp để giúp nông dân có thu nhập ổn định.