Bản đồ học – ngành bị lãng quên: Thiếu định hướng, lạc toạ độ

Không thể giảng mãi trên bản đồ giấy 

ThS Lê Thuỳ Ngân giới thiệu một loại bản đồ chuyên đề đầy trực quan dành cho học sinh tiểu học ở Mỹ. Ảnh: Trung Dũng

 TS Lê Minh Vĩnh, trưởng bộ môn bản đồ – viễn thám – GIS, khoa địa lý đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM cùng giảng viên Lê Thuỳ Ngân hồ hởi giới thiệu các loại bản đồ vừa lấy ra từ phòng tư liệu. Ở đó, có những loại bản đồ dành cho học sinh tiểu học Mỹ, đầy hình ảnh, thông tin bởi ngay từ nhỏ, học sinh của họ đã được làm quen với bản đồ. Kế đến là những loại bản đồ đang dừng lại ở giai đoạn nghiên cứu, ứng dụng tin học trong việc số hoá để giảng dạy của nghiên cứu sinh ngành sư phạm ở Việt Nam. Điều đó khiến chúng tôi nhớ lại ý kiến của sinh viên Nguyễn Thị Thu Trang, khoá K53 ngành bản đồ – khoa địa lý, đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội: “Ba năm học phổ thông chúng em thường chỉ được nghe giảng địa lý qua sách giáo khoa và bản đồ giấy, nên dù cô giáo có giảng về việc nhập khẩu cái này, xuất khẩu cái kia rồi các địa danh lịch sử, du lịch hay đến mấy, bọn em cũng khó mà thấy hấp dẫn”. Chính vì lý do đó mà theo sinh viên này, khi vào học ngành bản đồ sinh viên không hình dung được học đại học lại có những chuyên ngành phân nhánh cụ thể như địa mạo, sinh thái cảnh quan môi trường, địa nhân văn và kinh tế sinh thái... “Đặc biệt thời gian thực tế ở bên ngoài rất nhiều khiến em thấy trái đất, hành tinh xanh trở nên gần gũi chứ không khô khan như trên trang bản đồ giấy”, Thu Trang cho biết.

TS Vũ Kim Chi, giảng viên bộ môn bản đồ viễn thám, khoa địa lý đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội chia sẻ: “Tôi có nhiều năm học tại nước ngoài. Ở nước bạn, môn địa bậc phổ thông họ đưa hệ thống bản đồ vào dạy rất sớm. Còn bậc phổ thông chúng ta có quá ít các buổi thực tập thiên nhiên”. Đồng quan điểm, TS Đinh Thị Bảo Hoa, chủ nhiệm bộ môn bản đồ viễn thám, khoa địa lý, đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội, cho rằng: “Nếu chương trình giáo khoa chưa đổi được ngay thì nên bổ sung những buổi ngoại khoá để học sinh được tương tác với máy tính. Ngoài ra các trường phổ thông có thể đặt hàng với các khoa chuyên ngành các trường đại học. Bộ có thể yêu cầu từng trường liên kết, chúng tôi sẵn sàng cùng sinh viên của khoa về làm tình nguyện viên tương tác đến giao lưu trực tiếp. Đấy là cách làm nhanh nhất và tôi tin sẽ lôi cuốn được các em”. Theo TS Bảo Hoa, việc giảm học phí như ngành sư phạm hiện nay chỉ mới giải quyết được phần ngọn, trong khi để học sinh không quay lưng với ngành học thì cần cải tổ từ chương trình địa lý phổ thông.

Kỹ sư Phan Thị Phương Nam, phó chi cục trưởng chi cục Đo đạc và bản đồ phía Nam cho biết, số lượng đăng ký nguyện vọng một vào chuyên ngành này thực sự không nhiều, chủ yếu từ nguyện vọng 2 sang. Nguyên nhân là do giới thiệu ngành nghề chưa tốt, ở phổ thông học sinh chưa biết nhiều về ngành này, thiếu sự hướng nghiệp. Theo bà Phương Nam, “bản đồ phải thành một trong những kỹ năng cơ bản để học sinh biết và có thói quen sử dụng, hiểu được bản đồ dùng làm gì qua các bài học, không chỉ môn địa lý mà cả lịch sử, sinh vật…”

Khả năng nói có, thiết bị nói không 

Sinh viên không thể chỉ được học qua bản đồ giấy. Ảnh: Thanh Tuyền

 Theo ThS Bùi Ngọc Quý, phó trưởng bộ môn bản đồ, khoa trắc địa đại học Mỏ – địa chất, nhiều đề tài nghiên cứu xuất hiện trên tạp chí chuyên ngành nước ngoài hoàn toàn nằm trong khả năng mình và các đồng nghiệp, nhưng thiết bị lại không cho phép. Một giảng viên bộ môn bản đồ viễn thám (ngại nêu tên) cho biết thêm: “Trang thiết bị chưa đáp ứng được nhu cầu tối thiểu cho giảng viên. Máy tính xách tay là giảng viên tự mua, các bạn sinh viên thì càng không thể mơ một phòng lab riêng”. ThS Quý thổ lộ, một server riêng cho bộ môn là mong ước của trường Mỏ – địa chất, bởi sử dụng server ảo trên máy tính cá nhân rất hạn chế trong việc giảng dạy. TS Kim Chi còn chia sẻ nỗi lo: cái mình hơn các nước là sử dụng phần mềm được... bẻ khoá, nếu họ thu tiền bản quyền mình không đủ tiền mua thì sẽ tụt hậu về công nghệ...

Với số thuê bao điện thoại di động (2G, 3G) hơn 127 triệu người, số người sử dụng internet hơn 30 triệu cùng sự phát triển mạnh mẽ của hệ thông tin địa lý cùng nhu cầu chỉ đường, du lịch, giao thông... ngày càng tăng, giảng viên bản đồ học đang ấp ủ cho ra đời ngành hệ thống thông tin địa lý. Tuy nhiên, theo TS Bảo Hoa, chương trình và nhân lực đã chuẩn bị xong nhưng ngành không thể mở bởi chưa có trong danh sách mã ngành của bộ! “Hiện chỉ có mã ngành hệ thống thông tin của đại học Công nghệ – đại học Quốc gia Hà Nội, nếu chúng tôi mở ra sẽ song song với ngành này. Nhưng với hệ thống thông tin địa lý thì địa lý là linh hồn của ngành học, còn công nghệ chỉ là công cụ. Chậm đưa vào mã ngành, đồng nghĩa với chúng ta đang chậm hội nhập, chậm chuẩn hoá với thế giới”, TS Hoa khẳng định.