Dự án “ma”

Thực chất của việc đưa ra dự án nhà máy xử lý nix thải để muốn công bố với bàn dân thiên hạ về việc đã có giải pháp xử lý đống nix thải độc hại hơn 1 triệu tấn của Công ty Hyundai Vinashin đang chất đống cả chục năm qua. Đây là dự án có quy mô tổng vốn đầu tư lên tới 1.500 tỉ đồng. Trong lễ khởi công (ngày 8-12-2009) có sự tham dự của lãnh đạo Bộ Tài nguyên - môi trường và lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa, chủ đầu tư (Công ty cổ phần Khoáng sản và luyện kim Hà Nội) công bố sau 18 tháng nhà máy sẽ đi vào hoạt động. Thế nhưng qua nhiều lần cam kết hứa hẹn, đến giờ này khu đất để xây dựng nhà máy vẫn là một bãi đất trống.

Nhà thầu khởi kiện

Ngày 3-10, ông Lê Mộng Điệp, giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường Khánh Hòa, cho biết đã có chủ trương thu hồi dự án nhà máy xử lý nix thải do quá thời hạn triển khai dự án. Việc thu hồi dự án thuộc thẩm quyền và chức trách của ban quản lý Khu kinh tế Vân Phong.

Trong khi đó, cuối tháng 9 vừa qua, ông Nguyễn Văn Mý - giám đốc Công ty TNHH Mỹ Á (trụ sở tại Ninh Thủy, Ninh Hòa, Khánh Hòa), một nhà thầu tham gia xây dựng dự án nhà máy xử lý nix thải - chính thức gửi đơn khởi kiện Công ty cổ phần Khoáng sản và luyện kim Hà Nội. Tương tự, Công ty cổ phần 3-2 - đơn vị liên danh với Công ty TNHH Mỹ Á - cũng vừa gửi công văn đến ban quản lý Khu kinh tế Vân Phong đề nghị có biện pháp tạo điều kiện giúp đỡ thu hồi số tiền thi công dự án nhà máy xử lý nix thải.

Theo đơn thư của hai doanh nghiệp này, họ được chủ đầu tư chấp nhận làm nhà thầu phụ tham gia thi công gói thầu san nền và xây dựng kè chắn đất trong dự án. Chủ đầu tư cam kết sẽ trực tiếp thanh toán trong trường hợp tổng thầu (Công ty cổ phần xây dựng và thương mại Triệu An) không thanh toán. Thực hiện hợp đồng, Công ty cổ phần 3-2 ứng vốn để thi công từ ngày 5-5-2010, tính đến ngày 30-11-2010 công ty đã thi công một khối lượng có trị giá 28,66 tỉ đồng (đã nghiệm thu). Tuy nhiên ngày 30-12-2010, ban điều hành dự án và tổng thầu rời bỏ công trình, không thông báo cho nhà thầu phụ. Từ đó đến nay Công ty cổ phần 3-2 nhiều lần gửi văn bản đến chủ đầu tư đốc thúc thanh toán và triển khai tiếp dự án. Chủ đầu tư đều trả lời rất thuận lợi, sẽ thanh toán đầy đủ, thậm chí còn hứa cho tạm ứng thêm, khi triển khai sẽ thanh toán đủ. Nhưng hứa vẫn chỉ là lời hứa...

Theo thông tin mới nhất từ ông Nguyễn Văn Tuân - phó giám đốc phụ trách Ngân hàng Phát triển VN chi nhánh tỉnh Khánh Hòa, đơn vị nhận hồ sơ cho vay vốn đầu tư dự án nhà máy xử lý nix thải, hiện chủ đầu tư không còn liên lạc gì với ngân hàng này nữa. Ông Tuân cho hay dự án có số vốn vay rất lớn (chiếm 70%), nhưng dây chuyền công nghệ xử lý nix lại rất mới, do chính chủ đầu tư cùng hợp tác nghiên cứu với các nhà khoa học Côn Minh (Trung Quốc). Do đó tháng 10-2010, phía ngân hàng có văn bản gửi Công ty cổ phần Khoáng sản và luyện kim Hà Nội đề nghị phải gửi báo cáo thẩm định và công nhận của cơ quan chức năng VN về công nghệ của nhà máy xử lý nix thải, đồng thời phải chứng minh năng lực tài chính tự có của chủ đầu tư (300 tỉ đồng) thì mới được xem xét cho vay vốn.

“Có lẽ họ không thể thực hiện được hai yêu cầu đó nên không thấy họ trở lại với chúng tôi” - ông Tuân nói.

“Lời nói gió bay”

Dự án nhà máy xử lý nix thải đã trải qua nhiều quy trình kiểm tra, thẩm định trước khi cấp phép. Nhưng thật ra lúc đó chưa có câu trả lời một cách rõ ràng về tính khả thi của công nghệ, tài chính lẫn hiệu quả kinh tế, môi trường... Dù vậy, lễ khởi công vẫn được tổ chức rôm rả với sự có mặt của nhiều quan chức trung ương và địa phương.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Phạm Khôi Nguyên (lúc bấy giờ giữ cương vị bộ trưởng Bộ Tài nguyên - môi trường) khẳng định khi đi vào hoạt động, nhà máy sẽ giải quyết được tình trạng ô nhiễm môi trường, sản xuất nhiều sản phẩm từ chất thải nix, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động, góp phần cho các doanh nghiệp sửa chữa tàu biển tiếp tục phát triển...

Còn phía chủ đầu tư thì tuyên bố như đinh đóng cột rằng sẽ hoàn thành đúng tiến độ, thực hiện đầy đủ các biện pháp đưa ra trong báo cáo đánh giá tác động môi trường... Phía chủ đầu tư cũng vạch ra một lộ trình nghe rất phấn khởi: hết tháng 3-2010 hoàn thành san nền và hạ tầng kỹ thuật, từ tháng 4 đến tháng 9-2010 hoàn thành các hạng mục xây dựng nhà xưởng công trình, đầu năm 2011 lắp đặt xong máy móc. Thời gian vận hành thử, đưa nhà máy đi vào hoạt động chính thức được cam kết là tháng 3-2011.

Nói là như vậy, nhưng thực tế cho thấy suốt mấy năm qua, chủ đầu tư vẫn loay hoay tìm vốn và thực hiện thẩm định công nghệ. Rốt cuộc là chủ đầu tư cứ hẹn lần hẹn lữa khiến lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa ra “tối hậu thư”: phải hoàn tất hồ sơ thẩm định công nghệ (điều kiện cần có để được vay vốn) vào cuối quý 3-2011, quá hạn này sẽ thu hồi dự án. Nhưng “tối hậu thư” cũng không làm thay đổi tình hình, bước sang quý 4-2011 UBND tỉnh lại có văn bản gia hạn đến cuối năm 2011 và sau đó tiếp tục gia hạn đến hết quý 1-2012. Tới nay thì lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa không còn hi vọng gì nữa về dự án nhà máy xử lý nix thải. Vậy là đống nix thải của Công ty Hyundai Vinashin vẫn cứ lù lù nằm đó như thách thức dư luận.