Tràm Chim đối mặt với thách thức

Hiện chỉ còn 50-60 con sếu đầu đỏ về Vườn Quốc gia Tràm Chim

Vườn Quốc gia (VQG) Tràm Chim (huyện Tam Nông - Đồng Tháp) là vùng đất ngập nước duy nhất còn sót lại lớn nhất ở Đồng Tháp Mười, với diện tích 7.313 ha, có sinh cảnh độc đáo bậc nhất Đông Nam Á và là một trong 8 vùng chim quan trọng của Việt Nam. Nơi đây có 232 loài chim, 130 loài cá, 174 loài thực vật nổi với 6 quần xã đặc trưng, trên 110 loài động vật đáy và các loài lưỡng cư, bò sát…

Sếu đầu đỏ vắng dần

Tuy nhiên, VQG Tràm Chim đang đứng trước rất nhiều khó khăn, thách thức trong việc bảo tồn và phát huy sự đa dạng sinh học của vùng đất ngập nước. Trong đó, một số loài chim được ghi vào Sách đỏ Việt Nam và thế giới đang giảm nhanh về số lượng. Đơn cử, năm 1988, số lượng sếu đầu đỏ bay về đây khoảng 70% (1.050/1.500 con trên thế giới) thì hiện chỉ còn 50-60 con.

Lão nông Nguyễn Văn Lì (ngụ xã Phú Đức, huyện Tam Nông – Đồng Tháp) cho biết năm 1963, gia đình ông được cấp 4 ha đất để khẩn hoang trồng lúa. Những năm đầu ông đến đây, xung quanh chỉ toàn một màu xanh ngút ngàn của rừng tràm và cỏ dại. “Lúc đó, cứ đến đợt thu hoạch lúa là nông dân rất sợ loài chim suốt ăn đêm. Chỉ cần một đêm, đàn chim khổng lồ này có thể ăn không còn một hạt lúa. Còn ban ngày, nếu phát hiện cả ngàn con sếu đầu đỏ bay rợp trời, chủ ruộng phải đánh vào thùng thiếc tạo tiếng động để chúng hoảng sợ mà bay đi” – ông Lì nhớ lại.

Theo ông Lì, sếu đầu đỏ thường quay về Tràm Chim từ tháng 2-3 âm lịch hằng năm để kiếm ăn. Tuy nhiên, sếu đầu đỏ rất dễ bị con người sát hại trong thời gian này vì họ lo sợ nó phá hoại mùa màng hoặc đơn giản chỉ lấy thịt làm thức ăn dự trữ. “Nhiều người còn dùng lúa ướt trộn thuốc độc rải ra ruộng, sếu đầu đỏ ăn rồi chết trắng đồng” - ông Lì cho biết. 

Từ năm 2000 trở lại đây, số lượng sếu đầu đỏ ngày càng giảm dần và thỉnh thoảng người ta mới thấy được vài đàn sếu nhỏ với vài chục con bay vào sâu trong vùng đệm kiếm ăn. Tuy nhiên, cũng có nhiều người rất yêu quý loài chim này bởi chúng là “chuyên gia” về dự báo thời tiết. Theo kinh nghiệm dân gian, hôm nào đàn sếu lượn lờ trên cao và cất tiếng kêu to bất thường thì 1-2 ngày sau đó thế nào cũng có trận mưa to.

Chịu rất nhiều áp lực

Khu Ramsar Tràm Chim đang chịu rất nhiều áp lực về tình trạng gia tăng dân số. Một bộ phận dân cư đã lén lút xâm nhập VQG khai thác trái phép, dùng xung điện săn bắt cá và các loại động vật quý hiếm. Tình trạng các hộ dân tự ý đưa trâu, bò, gà, vịt vào VQG vẫn còn phổ biến. Mỗi năm vào mùa khô, VQG Tràm Chim luôn đối mặt với nạn cháy rừng do một số người dân bất cẩn trong sử dụng lửa để khai thác mật ong...

Hiện VQG Tràm Chim cũng đang từng ngày chịu ảnh hưởng không nhỏ từ các sinh vật ngoại lai như ốc bươu vàng, làm hạn chế nguồn dự trữ thức ăn chính của nhiều loài chim quý. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực phục vụ VQG này còn hạn chế về số lượng lẫn chất lượng.

Theo định hướng phát triển khu Ramsar Tràm Chim, lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Tháp và VQG đã đưa ra một số giải pháp mang tính định hướng, như: tăng cường tuyên truyền giáo dục để nâng cao nhận thức bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường; xây dựng và thực hiện cơ chế quản lý có sự tham gia của cộng đồng; nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và tăng cường lực lượng bảo vệ VQG; xây dựng đề án bảo tồn và phát triển VQG từ nay đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030...