TRAFFIC phát triển dự án thu hái cây thuốc từ tự nhiên

Bà Nguyễn Thị Mai, Cán bộ phụ trách dự án của TRAFFIC Chương trình Tiểu vùng Mêkông Mở rộng đón tiếp hơn 60 đại biểu từ các tỉnh thành phía bắc Việt Nam tới tham dự Lễ gia mắt dự án cây thuốc và cây hương liệu của TRAFFIC  (Nguồn ảnh: TRAFFIC) 

Dự án tại Khu Bảo tồn Loài và Sinh cảnh Nam Xuân Lạc thuộc miền Bắc Việt Nam sẽ áp dụng tiêu chuẩn FairWild, đây là bộ tiêu chuẩn hướng dẫn đảm bảo tính bền vững trong quá trình thu hái các loài cây dược liệu và hương liệu trong tự nhiên. Fairwild bao gồm các nguyên tắc về trách nhiệm xã hội và sinh thái, cung cấp một khuôn khổ mang tính toàn cầu cho việc triển khai quản lý bền vững, công bằng và gia tăng giá trị, cũng như hệ thống buôn bán các thành phần và sản phẩm của nó được thu hái từ tự nhiên.

Khu Bảo tồn Loài và Sinh cảnh Nam Xuân Lạc được lựa chọn dựa trên sự đặc hữu của thảm thực vật, việc sử dụng các loài cây thuốc của cộng đồng địa phương và có những bằng chứng về sự thu hái thiếu kiểm soát.

TRAFFIC sẽ đồng thực hiện dự án này cùng với CCKL tỉnh Bắc Kạn và Tổ chức Con người, Tài nguyên và Bảo tồn (PRCF) dưới sự hỗ trợ tài chính của Quỹ Đối tác các Hệ sinh thái trọng yếu (CEPF).

Thông qua việc phối kết hợp với chính quyền địa phương, những người thu hái và thương thảo với các thương lái, công ty dược liệu, Dự án sẽ áp dụng các nguyên tắc của FairWild nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và cải thiện sinh kế cho các cộng đồng địa phương sống phụ thuộc vào nguồn tài nguyên này. Cuối cùng, dự án hướng tới phát triển một mô hình có thể được áp dụng rộng rãi trên toàn Việt Nam.

TRAFFIC sẽ hỗ trợ tập huấn nhân công địa phương về quản lý tài nguyên thực vật ngoài tự nhiên, giám sát quy trình thu hái và các kỹ thuật về thu hái bền vững, cũng như tăng giá trị sản phẩm.

TS. Naomi Doak, Trưởng đại diện TRAFFIC Đông Nam Á – Chương trình Tiểu vùng Mê kông Mở rộng nhận định, “Điều quan trọng là phát triển các chiến lược nhằm đảm bảo sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên và đảm bảo tăng nguồn thu cho những người thu hái địa phương và tạo ra một sự công bằng, minh bạch trong quá trình bán sản phẩm.

Ông Hoàng Văn Hải, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Bắc Kạn nhấn mạnh rằng: “Dự án này sẽ tạo ra một cơ chế chia sẻ lợi ích hoàn toàn mới trong Khu Bảo tồn Loài và Sinh cảnh Nam Xuân Lạc. Thông qua đó, người dân sẽ hiểu rõ hơn trách nhiệm quản lý tài nguyên của chúng tôi và hy vọng họ sẽ có trách nhiệm hơn trong việc bảo vệ rừng nói chung và nguồn tài nguyên dược liệu nói riêng. Mặt khác, việc tăng thu nhập cho những hộ tham gia dự án đã phần nào giảm áp lực vào nguồn tài nguyên này. Cùng làm việc với TRAFFIC, cán bộ kiểm lâm chúng tôi có có hội để tăng cường năng lực trong việc bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển sinh kế bền vững”.

“Rất nhiều các loài cây dược liệu và cây hương liệu đang bị mua bán và sử dụng rộng rãi trên khắp miền Bắc Việt Nam. Đáng tiếc là áp lực thị trường đã thúc đẩy những người thu hái sử dụng ngày càng nhiều kỹ thuật không bền vững làm suy giảm về cả số lượng lẫn chất lượng các nguồn tài nguyên này trong tự nhiên, dẫn đến nhiều loài trong số đó rơi vào tình trạng bị đe dọa”, ông Michael Dine, Cố vấn Kỹ thuật của PRCF, Chương trình Việt Nam và Trung Quốc nói.

Ước tính hiện có khoảng 50.000-70.000 loài thực vật đang bị buôn bán và sử dụng để sản xuất các sản phẩm dược liệu trên khắp thế giới, phần lớn các loài này được thu hái từ tự nhiên.

Các loài thực vật hoang dã là nền tảng cho y học của phần lớn các nước phương Đông, đặc biệt là y học cổ truyền.

T.S Doak cho rằng, “Nếu chúng ta không chú trọng hơn nữa đến các hoạt động thu hái tự nhiên, một sự suy giảm nghiêm trọng về số lượng loài cây thuốc sẽ xảy ra”. “Điều này sẽ dẫn đến mất tính đa dạng sinh học và sẽ ảnh hưởng tiêu cực lên khả năng tiếp cận đối với việc chăm sóc sức khỏe và tạo thu nhập của cộng đồng dân cư nông thôn.Vì vậy, rất cần thiết thúc đẩy việc thực hành thu hái bền vững dựa trên tiêu chuẩn FairWild ”.

Tại Việt Nam, nhu cầu tiêu thụ gia tăng và việc mất đi môi trường sống đang đặt quần thể thực vật tự nhiên vào tình thế nguy cấp đồng thời có tác động xấu đối với sức khỏe và sinh kế của các cộng đồng nông thôn phụ thuộc vào việc bán và sử dụng các loài này.

Bên cạnh đó, việc tăng nhu cầu sử dụng thuốc đông y tại Trung Quốc đã cho thấy một số lượng lớn các loài thực vật có nguồn gốc từ Việt Nam bị vận chuyển sang thị trường Trung Quốc, làm gia tăng áp lực lên các quần thể thực vật hoang dã.

Ông Dine cho biết, “Bất chấp tầm quan trọng của các vấn đề sức khỏe và sinh kế, có rất ít đầu tư cho việc đánh giá tình trạng bảo tồn  của hầu hết các loài cây thuốc hoặc trong việc phát triển thực hành buôn bán và thu hái bền vững hơn. Việt Nam cần thay đổi điều này, và đưa công tác bảo vệ các loài cây thuốc thành ưu tiên nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế địa phương và bảo tồn nguồn đa dạng sinh học”.

Trong giai đoạn 2008-2010, TRAFFIC đã tiến hành thành công dự án áp dụng tiêu chuẩn FairWild dành cho cây thuốc tại Cam pu chia và tạo ra một mô hình sử dụng bền vững hai loài cây thuốc và cây hương liệu tại một cộng đồng quanh khu bảo tồn thông qua sự tài trợ của Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ).

Dự án trên đã giúp tạo ra sự liên kết giữa các cộng đồng địa phương với các thương lái cây thuốc và cây hương liệu. Điều này làm tăng thu nhập của những người thu hái địa phương mà vẫn bảo tồn đa dạng sinh học.

Tại Lễ ra mắt dự án hôm 6/4, TRAFFIC đã ký một Bản ghi nhớ năm (05) năm với Chi cục Kiểm lâm tỉnh Bắc Kạn nhằm bảo tồn đa dạng sinh học, tăng cường năng lực quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển sinh kế bền vững ở tỉnh Bắc Kạn.