Tin Môi Trường- Tin nhanh về môi trường Việt Nam
Hotline: 091.5203050 - 091.5203070
Email: tinmoitruong@tinmoitruong.com
Website: tinmoitruong.com.vn
Học phí phải trả cho hội chứng “cao tốc” !
(10:07:58 AM 04/03/2012)(Tin Môi Trường) - (Tinmoitruong.vn)- Những năm gần đây, nước ta rộ lên hội chứng “cao tốc”, về đường bộ cao tốc và đường sắt cao tốc Bắc Nam tới mức “ăn cao tốc , ngủ cao tốc”. Chỉ đến khi gặp mức phí “khủng” thì cả xã hội mới bừng tỉnh …
Một đoạn cao tốc Trung Lương
Với hơn 40 km, Cao tốc Trung Lương ngốn tới con số 10 000 tỷ đồng, tương đương với 0.75 tỷ USD thời giá lúc đó. Ngay sau ngày khánh thành, những người đầu tiên được hưởng cảm giá mạnh với tốc độ 120 km/h đã thốt lên “tuyệt vời - hoan hô cao tốc” và tràn dâng một niềm tự hào về một con đường đạt tiêu chuẩn quốc tế đạt kỷ lục “nhất miền Tây, nhất VN, nhất ASEAN ”. Nhưng chỉ sau đó không lâu là những thảm họa tai nạn, sự xuống cấp tới mức phải “trảm tướng” dự án và nay là mức vé “khủng” để nhiều phương tiện quay lưng lại với con đường …nhất, nhất đó !
Kỷ lục về tai nạn !
Sau 15 tháng quản lý, khai thác , cao tốc Trung Lương đã xảy ra hàng nghìn vụ TNGT làm chết hàng chục , bị thương nhiều người ; các sự cố lật xe, tai nạn va chạm, hư hỏng tài sản: rào tôn sóng, dải phân cách... gây thiệt hại tiền của Nhà nước và các doanh nghiệp, khiến cơ quan chức năng tốn rất nhiều thời gian xử lý, khắc phục hậu quả…
Theo số liệu cụ thể ở trung tâm Quản lý dự án Trung Lương tính đến ngày 20/6/2011, đã có 6.675 vụ TNGT xảy ra làm 18 người tử vong, hàng chục người bị thương, thiệt hại về phương tiện và con đường là rất lớn . Hầu hết các vụ tai nạn đều xảy ra do nổ lốp xe, xe chạy quá tốc độ, xe chạy không giữ đúng khoảng cách quy định, lái xe ngủ gật… Rất nhiều lái xe lần đầu vào đường cao tốc, chạy trên làn 80km/h đã muốn tìm cảm giá mạnh vượt trên 100km/h, xe chạy làn quy định 100km/h thì chạy tới 120-150km/h. Bên cạnh đó, do tuyến đường đang khai thác tạm thời, nhiều đoạn đường tiếp tục bù lún, xử lý ổ gà, lái xe chạy thiếu quan sát hệ thống biển báo trên đường, mặt đường lại ma sát lớn, rất nhiều xe bị nổ lốp.
Trong hơn 2.000 vụ nổ lốp xe khi phương tiện đang lưu thông trên đường, 60% sự cố nổ lốp xe do thói quen làm lại lốp, đắp thêm gai cho lốp xe để… tiết kiệm . Để đối phó với nổ lốp đã xuất hiện nhiều dịch vụ tưới làm mát vỏ xe trước khi đi vào đường cao tốc song vẫn không tránh khỏi tai nạn do nổ vỏ .
Với mật độ 61.000 lượt xe lưu hành/ngày, đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương đòi hỏi chất lượng kỹ thuật khi lưu thông rất cao so với những con đường bình thường. Vậy nhưng số lượng xe ở VN thì còn quá nhiều bất cập ở nhiều chủng loại , nhiều thế hệ và vùng khí hậu nhiệt đới VN nóng ẩm đang đặt ra những vấn đề nan giải.
Đầu tư “cao tốc” để cạnh tranh với quốc lộ !
Nhiều ý kiến cho rằng mức phí quy định đối với cao tốc TPHCM- Trung Lương quá cao. Với mức phí tối đa 640.000 đồng/lượt đi-về , trước ngày đầu tiên bắt đầu thu phí (25/2), đúng như đánh giá và dự báo của nhiều chuyên gia, ngày đầu tiên thu phí cao tốc TPHCM- Trung Lương, hầu hết xe tải nặng và container đã tiếp tục hoặc quay trở lại lưu thông trên QL1A .
“Theo quan sát, ngay sau thời điểm này khoảng 1 giờ, hiếm hoi lắm mới thấy một xe tải nặng xuất hiện, riêng container thì tuyệt nhiên…vắng bóng. Tại điểm giao giữa QL1A với đường dẫn vào cao tốc, một số xe tải nặng còn dừng lại nghe ngóng thông tin thời điểm thu phí chính thức”.
Mức phí quá cao chưa chắc mang lại lợi ích cho ngành giao thông, trong khi thiệt hại cho kinh tế-xã hội của cả vùng còn lớn hơn.
Theo nhiều chuyên gia, nếu hiện tượng xe tải tránh đường cao tốc Trung Lương tiếp tục diễn ra thì hiệu quả đầu tư vào tuyến đường này sẽ giảm hẳn. Như vậy, mức phí quá cao chưa chắc mang lại lợi ích cục bộ cho các doanh nghiệp ngành GTVT.
Nếu thu phí thấp, có thể ngành giao thông sẽ thiếu tiền để phát triển hạ tầng giao thông và duy tu, bảo dưỡng chính những con đường đó. Nhưng thu phí quá cao thì chưa chắc ngành giao thông đã có thêm nhiều tiền hơn vì nó có thể tạo ra những hệ quả tiêu cực khác. Rõ ràng nhất là các phương tiện vận tải sẽ né tránh đường cao tốc, gây ra tình trạng quá tải ở các trục đường khác, ở đây là quốc lộ 1. Như vậy, công suất khai thác của đường cao tốc sẽ thấp, tức đầu tư lỗ. Hệ lụy dẫn đến là việc kêu gọi các nguồn vốn ngoài ngân sách vào đầu tư, phát triển và hoàn thiện hệ thống đường cao tốc trên cả nước sẽ rất khó khăn.
Mặt khác, nếu cứ “ép” xe tải phải đi đường cao tốc với mức phí cao thì đương nhiên giá cước vận tải sẽ tăng, dẫn đến giá cả hàng hóa sẽ đội lên. Như vậy, thực chất người tiêu dùng mới là đối tượng phải đóng phí cho đường cao tốc, đời sống người dân đang khó khăn lại càng khó khăn hơn. Thiệt hại về kinh tế-xã hội ở tầm vĩ mô trong trường hợp này là sẽ lớn hơn nhiều so với lợi ích cục bộ của một ngành.
Phí “khủng” phải trả !
Tại Hoa Kỳ , từ Washington DC đến Philadelphia có một tuyến đường cao tốc “tiêu chuẩn Mỹ “nhiều làn , đẹp như một dải lụa nối hai thành phố quan trọng có ý nghĩa về chính trị , kinh tế , văn hóa từ thời “lập quốc” đến “đương đại”.
Nằm ở vùng ôn đới mát mẻ , đường tốt cho phép tốc độ ô tô phóng tới 130 km/h nhưng thức tế tất cả các loại xe lưu thông không ai bảo ai đều chạy không quá 50 km /h . Mặc dù phương tiện , người lái , khí hậu đường sá đều đạt “tiêu chuẩn Mỹ “ song do mật độ lưu thông trên đường rất dày, chỉ cần một sự cố nhỏ của một phương tiện cũng đủ làm nên một hiệu ứng “ domino” dính chùm hàng trăm xe một lúc .Vì vậy những người đi trên tuyến đường đó đều biết “bảo trọng”.
Giàu như nước Mỹ , đường bộ cao như thế là chuyện thường , còn chúng ta vay ODA đầu tư vào những tuyến đường bộ cao tốc với tốc độ thiết kế trên 120 km/h mà sử dụng chỉ 70-80 km/h quả là lãng phí rất lớn, kèm theo là chi phí hàng năm phải bảo hành sửa chữa dưới một vùng khí hậu nhiệt đới khắc nghiệt lắm nắng nhiều mưa mà mặt đường là bê tông at- phan (chất hữu cơ) sẽ lão hóa rất nhanh do nhiệt ma sát và mưa nắng .
Hiện đang có tham vọng cho dự án 1700 km đường bộ cao tốc trên quốc lộ 1A. Hy vọng bài học đường bộ cao tốc ở Hoa Kỳ từ Washington DC đến Philadelphia và ở “Trung Lương” 40 km sẽ đủ để cảnh tỉnh những nhóm tư vấn nước ngoài, những chuyên gia quy hoạch và những tư vấn các dự án về giao thông ở VN !
Chỉ mới 40 km đường bộ cao tốc Trung Lương đã ngốn tới 0.75 tỷ USD thì 1700 km cho quốc lộ cao tốc 1A sẽ ngốn đến trên 30 tỷ USD và liệu có phương tiện giao thông nào trong nước hay quốc tế có thể chịu được mức phí “khủng” như ở Trung Lương .
Tốc độ máy bay 900 km/h, trên đường sắt quốc gia khổ 1.435 mm 150-200 km/h là an toàn, còn trên đường bộ chỉ 80 km/h đã được coi là tốc độ “tử thần” và đối mặt với thảm họa . Vì vậy, những quốc gia văn minh, khôn ngoan thường có những chiến lược hoạch định về giao thông , chọn loại đường sắt quốc gia làm loại hình giao thông chiến lược để phát triển bền vũng. Chỉ cần 28 mét chiếm đất, đường sắt đôi 2 chiều riêng biệt khổ 1.435 m có sức chở gấp 2-3 lần một tuyến đượng bộ cao tốc nhưng đảm bảo tốc độ cao trên 150 km/h mà an toàn, tiết kiệm nhiên liệu chạy trong mọi điều kiện thời tiết .
Khi Quốc hội khóa XII bỏ phiếu bác dự án ĐSCT 300 km/h với 56 tỷ USD, hàng chục triệu người dân thở phào nhẹ nhỏm song vẫn có nhiều chuyên gia giao thông ngơ ngác luyến tiếc. Mãi tới khi thảm họa ĐSCT năm 2011 xảy ra, chính phủ Trung Quốc cho thanh tra món nợ lên tới 300 tỷ USD ngưng các dự án ĐSCT thì các tiến sỹ và chuyên gia GTVT ở VN mới “vở nhẽ”.
Bài học ĐSCT cùng các bài học đầu tư đường bộ cao tốc ở Hoa Kỳ và học phí phải trả ở 40 km Trung Lương một lần nữa cảnh tỉnh cho các nhà quản lý và chuyên gia giao thông khi lập dự án đường bộ cao tốc và lập Chiến lược giao thông quốc gia !
TS Trần Đình Bá