Tại nhiều quận, huyện của TPHCM, việc thu phí môi trường vẫn chủ yếu theo thỏa thuận giữa chủ nguồn thải và lực lượng thu gom rác
Quản lý đến “hang cùng, ngõ hẻm”
Dựa vào giải pháp phần mềm mã nguồn mở và các dữ liệu về điều tra số hộ do địa phương cung cấp, Sở KH-CN TP sẽ xây dựng bản đồ hiện trạng thu gom rác tại nguồn trên địa bàn các phường như vị trí thửa đất, chủ nguồn thải, lực lượng thu gom rác sinh hoạt tại nguồn, khối lượng thải… Trên bản đồ sẽ dùng màu sắc để phân biệt giữa các nhóm chủ nguồn thải (trong hẻm; mặt tiền; nhóm 1, 2…) như QĐ 88 hoặc những hộ không giao rác, lực lượng thu gom, các đường dây thu gom…
Hiện nay, các địa phương đang tồn tại tình trạng thu gom rác chồng chéo, “da beo” giữa lực lượng thu gom khiến người dân than phiền, còn người thu gom thì phí sức. Giải quyết vấn đề này, dự án GIS cho phép phân tích, tính toán về mức thu nhập của từng đường dây thu gom rác để làm cơ sở cho việc hoán chuyển chủ nguồn thải và sắp xếp lại các đường dây thu gom rác. Ngoài ra, thiết kế công cụ vạch tuyến thu gom tại nguồn tự động dựa trên tiêu chí cự ly đến điểm hẹn tập kết rác là ngắn nhất và không làm giảm nguồn thu hiện tại của lực lượng thu gom rác sinh hoạt. Phần mềm cũng giúp quản lý thống nhất dữ liệu giữa phường và quận.
Theo Phòng Tài nguyên - Môi trường quận 11, trên địa bàn có hơn 70% lực lượng thu gom rác dân lập. Họ thu gom theo “mối” từ trước nên manh mún và chồng chéo giữa các tuyến. Trong khi đó, địa phương quản lý chủ yếu trên giấy tờ nên không thể sâu sát và cập nhật đầy đủ số hộ cũng như công tác thu phí.
Ông Quách Đồng Thắng, Trưởng Phòng Kỹ thuật, Sở KH-CN TP, cho biết giải pháp phần mềm thể hiện đầy đủ đối tượng nộp phí theo QĐ 88, số phí phải nộp và cả các hộ trốn phí. Vì thế, dự án ứng dụng GIS vào quản lý, thu gom chất thải rắn vừa góp phần giúp thu đúng, thu đủ vừa tiết kiệm được nhân lực quản lý.
Gỡ “bí” cho ngành môi trường
Theo Sở Tài nguyên - Môi trường TP, hơn 2 năm thực hiện QĐ 88, việc thu phí vẫn chưa thể đi vào nề nếp. Một trong những nguyên nhân chính là việc rà soát, thống kê chủ nguồn thải còn nhiều thiếu sót (chưa thống kê đầy đủ số chủ nguồn thải, chưa phân định rõ ràng các đối tượng nộp phí) nên hầu hết vẫn thu theo kiểu thỏa thuận giữa người đóng và người thu… Do đó, công tác thu phí trên địa bàn TP thời gian qua chưa đủ và chưa đúng quy định, gây thất thoát ngân sách TP.
Trong khi đó, các dự án ứng dụng GIS chi phí không quá lớn vì toàn bộ phần mềm và cơ sở quản trị dữ liệu đều miễn phí, phần lớn chi phí tập trung cho công tác rà soát, thu thập dữ liệu ban đầu của các hộ tại địa phương. Vì vậy, dự án sẽ là công cụ hỗ trợ đắc lực cho ngành môi trường TP trong việc bảo đảm bài toán thu phí theo QĐ 88.
Chi phí dự án ứng dụng GIS vào quản lý thu gom chất thải rắn được Sở KH-CN TP hỗ trợ 100% cho các quận, huyện vì nằm trong chương trình hỗ trợ công nghệ trong công tác quản lý của sở này. Quận 11 là địa phương đầu tiên được chuyển giao dự án; Sở KH-CN đang viết tiếp phần mềm cho các quận 10, 7 và dự kiến sẽ bàn giao trong năm nay.
Tuy chi phí cho mỗi dự án không nhiều nhưng kinh phí TP cấp cho Sở KH-CN có hạn nên tùy theo đề nghị và tình hình để xem xét quận, huyện nào phải hỗ trợ trước. “Sở KH-CN TP chỉ hỗ trợ về công nghệ, nhiệm vụ còn lại của địa phương là phải thống kê, cập nhật thường xuyên chính xác số hộ và làm đầu mối giải quyết việc hoán đổi, sắp xếp các đường dây rác. Có như vậy, phần mềm mới vận hành tốt và phát huy hiệu quả” - ông Quách Đồng Thắng nhấn mạnh.